Menu

Ireneusz Łazarski

ireneusz-lazarski-polski-lad-nowy-lad

Polski Ład czyli nieład.  I kto za tym stoi.

Polski Ład czyli nieład.  I kto za tym stoi.

Interesujący artykuł ukazał się na łamach/portalu  Wyborcza.biz w dniu 18.02.2022r. pt: „Kaczyński zapowiada czystkę w resorcie finansów, szukając winnych niepowodzeń Polskiego Ładu. Szuka piątej kolumny”.  Dalej w artykule znajdziemy, że  Kaczyński wskazał nawet winnych, bo rzekomo  w ministerstwie finansów był spisek kasty urzędniczej, która celowo wykoleja ten sztandarowy projekt. Powstała więc  panika, pracownicy boją się zwolnień, bo podobno popełnili mnóstwo błędów przy jego implementacji.   Panuje chaos,  jakiego tam wcześniej nie było – zwolniono wielu dyrektorów, ale na tym zwolnienia się nie skończą –  zapowiada prezes Polski.  Okazuje się jednak, że przyczyny problemów związanych z owym „ładem” są bardziej trywialne, niż prezes sobie „domniemywa”.  Zmiany projektowały osoby, które na podatkach się nie znały, a wcześniej  nie zajmowały się tym w praktyce. Rzucały ładnie brzmiące frazesy  o sprawiedliwości społecznej i nie przyjmowały głosów sprzeciwu, o konsultacjach ze specjalistami nie wspominając. Nawet  Rządowe Centrum Legislacji  nie dokonało oceny prawno-legislacyjnej tego projektu, tym samym biuro legislacyjne Sejmu nie mogło zagwarantować, iż przepisy będą prawidłowo skonstruowane, poprawnie zredagowane, ani ponosić odpowiedzialności za ewentualne błędy. Tak stwierdzono już we wrześniu 2021r., a każdy kto z procesem legislacyjnym się zetknął, dokładnie wie, że nawet tak ważne organy  nie są słuchane przez owładniętych gorączką legislacyjną posłów  koalicji. Teraz  ktoś musi cały bałagan naprawiać, więc prezes zapowiada, że  „do uporządkowania tego wszystkiego potrzebny jest zdolny administrator, najlepiej z dużą wiedzą o podatkach”. Sugeruje też, że należy znaleźć  „osoby, które spełniają świetnie inne zadania, ale wolały pozostać w tych miejscach, gdzie są”.

Ależ to niebywałe odkrycie!, Po sześciu latach rządzenia prezes doszedł był do wniosku, że jednak potrzebni są fachowcy!   Wcześniej, obdzielając  hojnie swoich wybrańców stanowiskami, takiego wymogu nie dostrzegał. Przykładów na to mamy w każdym resorcie i wszelkich organach władzy, agencjach,  bankach, spółkach, fundacjach – czyli wszędzie tam, gdzie  prezes miał i ma przemożny wpływ. Nie dziwmy się więc, że   humanista – zapewne fachowiec w swojej branży  – zostaje namaszczony na zarządcę aktywów całego państwa.     Nie jest też przypadkiem, że prezes NPB  systematycznie psujący złotówkę został uznany, wespół z prezesem banku Białorusi,  najgorszym szefem narodowych banków w Europie ale przez nasze władze sowicie obdarzony nagrodami; i ma pozostać na następną 6- letnią kadencję! To on swoimi wypowiedziami o nieograniczonych zasobach pieniędzy wywołał presję inflacyjną, której nie da się  łatwo powstrzymać. Mniej obeznanym z tematem polecam historię czasów Gierka, gdy  poziom inflacji był niższy, a mimo to nie dało się jej opanować do końca PRL-u!  Czy w sprawie tej, ale też innych nominacji  – w resorcie sprawiedliwości, spraw wewnętrznych, edukacji, kultury, obrony narodowej,  finansów itp. – ktokolwiek słyszał, aby prezes Polski konsultował się ze znanymi  ekspertami?  Dlatego,  w miarę postępu dobrej zmiany,  może być tylko gorzej. Jak to jest, że gościa nie radzącego sobie  w „sprawiedliwości”,  rzucamy na odcinek środowiska,  a tego, który nie nadał się  w  „zdrowiu” – odnajdujemy po chwili w cyfryzacji?  Chyba to ludzie renesansu, bo jak pokazuje życie –   poza polityką takie roszady są nie do wyobrażenia! Natomiast wielu znanych profesorów –  wybitnych ekspertów nie pyta się nawet o zdanie,   bo są … skażeni współpracą z poprzednią władzą.

Wracając do tematu głównego, czyli Polskiego Ładu, to musimy sobie uświadomić, że zapędy reformatorskie prezesa w tej  kwestii na niewiele się zdadzą. Demokratyczne kraje zmiany podatkowe wprowadzają z kilkuletnim vacatio legis. U nas proces legislacyjny, także w  sprawie podatków, postawiono na głowie, bowiem z wyjątku dopuszczającego jego skrócenie w szczególnych okolicznościach, uczyniono regułę. Biuro legislacyjne Sejmu ma też  niewiele do powiedzenia nawet w sprawach oczywistych, gdy wskazuje na błędy prawne, niezgodności z innymi ustawami,  albo Konstytucją. Nie uwzględniono potrzeby konsultacji  proponowanych zmian, nie  wykonano niezbędnych analiz, nie informowano społeczeństwa, co się za owym ładem  kryje. Zamiast tego, za państwowe pieniądze Polski Ład szeroko rozreklamowano, zapowiadając  wielki sukces i przełom, nad którego kształtem  w pocie czoła pracowali premier Morawiecki i wicepremier Kaczyński, choć wszyscy wiedzą, że ich  rolą było jedynie promowanie  na konferencjach prasowych tego, co sami wymyślili.  Proces ten trafnie opisał  jeden z ministrów w swoich e-mailach:  „niekompetencja, nieudolność, głupota, a czasem też ciemne interesy podlewane obrzydliwym sosem bogoojczyźnianych frazesów” komentując stan spraw prowadzonych w MON. Miał na myśli bezsensowne wydawanie  dziesiątek milionów złotych, ale tak naprawdę chodziło o setki a nawet miliardy (vide artykuł: „Co wynika z e-maili Dworczyka” Trybuna 3-5/2022).  Słowa onego ministra  równie logicznie objaśniają działania  ministerstwa finansów, którego szef, już po odwołaniu, zagajony o ów sławetny ład, odrzekł odważnie: „ nie zapoznałem się z jego szczegółami”. To już nawet nie dziwi, bo resort ten sprowadzono właściwie do służebnej i niewiele znaczącej roli.  Powstało natomiast wrażenie, że państwo dysponuje kasą bez dna, o czym zapewniał też prezes NBP, więc owo wrażenie przeobraziło się wśród ludu niemal w przekonanie.

Wydaje się, że „Nowy Ład”  coraz bardziej przybiera formę  farsy.  Sprawę trzeba postawić jasno – od samego początku  jego celem  było uwiedzenie ludzi, czytaj wyborców, obietnicą obniżenia  podatków, co było zagrywką głównie propagandową.  Gdyby intencją było rzeczywiste obniżenie podatków, sprawa byłaby niezmiernie prosta. Wystarczyłoby podnieść kwotę wolną od podatku, a w ramach solidaryzmu społecznego, na który władza się tak powołuje,   wprowadzić dodatkowy próg podatkowy dla najlepiej zarabiających. Tylko tyle i aż tyle. A co spreparowano ? Głosząc powszechną szczęśliwość mającą zapanować po wprowadzeniu Ładu, w rzeczywistości podatki podwyższono. Mamiąc  podwyższeniem kwoty wolnej, podwyższono je też  emerytom. Dostaną co prawda nieco więcej w ciągu roku, ale na jego koniec raczej niczego nie odliczą.   Nikt jednoznacznie nie wyjaśnił,  że eliminując odliczenie składki zdrowotnej, w rzeczywistości podwyższa się stawkę podatku. Pomijając wszelkie inne błędy oraz nieprzygotowanie służb finansowych – państwowych i prywatnych oraz ogromne koszty z tym związane, twierdzenie, iż Polski Ład  miał przynieść korzyści podatnikom, jest nieprawdziwe. Już w założeniach miał zwiększyć obciążenia podatkowe, szczególnie dla prowadzących działalność gospodarczą,  bo jak określił prezes – „oni żyją z  cwaniactwa”.   No więc jeśli minister finansów usilnie implementując ów Ład,  do czasu jego usunięcia z urzędu  nie zdążył zapoznać się ze szczegółami, to może warto by o to samo  zapytać  głównych jego autorów? A przy okazji dowiedzieć się, kto i w jaki sposób miałby załatać dziurę w budżecie powstałą w wyniku rzekomego obniżenia wpływów  podatkowych o 17 mld. zł. 

Nie trzeba być znawcą ekonomii, by stwierdzić, że jakakolwiek dyskusja o obniżeniach podatków musi zaczynać się od debaty na temat ograniczenia albo choćby racjonalizacji wydatków publicznych. Nic takiego nie miało i nie ma miejsca – wprost przeciwnie – wydatki  z budżetu państwa rosną niemal w nieskończoność i co szczególnie ciekawe – w coraz większym stopniu pozostają poza kontrolą społeczną. Nawet audyt/rewizja finansowa sprowadzono do roli służebnej, bo podlega wyłącznie państwowej kontroli – agencji powołanej głównie  po to,  by pilnować, aby zbyt wiele informacji nie wyciekło do społeczeństwa. Jak można racjonalnie i uczciwie ogłaszać  obniżenie podatków w sytuacji, gdy wydatki państwowe rosną? Ów„ład” miał na celu zwiększenie wpływów z podatków, natomiast skonstruowano go tak, by zapewne nikt się nie połapał, o co chodzi; ciemny lud miał to kupić  jako wielką akcję dobroczynną rządu, obniżającą podatki uczciwym i podwyższającą cwaniakom.  Ale sprawa się rypła, bo już pierwsze obliczenia w 2022 roku wyjawiły, co ów wspaniały program oznacza. Nieprawdziwe okazały się też opowieści o zwiększeniu wpływów na służbę zdrowia, bo w rzeczywistości nieodliczanie składki zdrowotnej zwiększa wpływy podatkowe.  Mimo licznych deklaracji o społecznym charakterze  tego ładu, zmiana spowoduje  też zmniejszenie możliwości wszelkiego rodzaju odliczeń, także  na rzecz organizacji pożytku publicznego.   

Podsumowując,  problem z konstrukcją Polskiego Ładu  i  jego implementacją bierze się stąd,  że próbowano  do marketingowych bajań nagiąć  rzeczywistość, a ta już w styczniu  ujawniła prawdziwe intencje rządzących. Nie podjęto nawet  prób ograniczania czy optymalizacji wydatków państwa, co pokazują choćby wydatki na instytucje centralne, albo zakupy zbrojeniowe, na które nie mogą pozwolić sobie państwa bogatsze od Polski, więc opowieści o obniżeniu podatków  nie mogą być prawdziwe. Skorą rosną wydatki – muszą też rosnąć podatki. Tej zależności  nie da się usunąć marketingowymi sztuczkami, co skłania do konstatacji, że rząd kieruje się zasadą,  iż „rynkowe podejście jest nie do pogodzenia z rolą  elementu systemu funkcjonowania państwa i jego bezpieczeństwa; bezpieczeństwo nie ma ceny”. Tak  rzekł był jeden z najbardziej prominentnych, na szczęście byłych już  ministrów.  Pozbyto się go z rządu, ale jego specyficzne   pojmowanie funkcjonowania państwa oraz sposób  podejmowania „racjonalnych decyzji” obejmujących gospodarowanie  ograniczonymi zasobami państwa, niestety pozostawiono. Na jak długo?

Ireneusz Łazarski

Absolwent  prawa na UG oraz

ekonomii i finansów Georgetown University,

Washington DC, USA

Ireneusz-lazarski-biuro-podatkowe2

PANA panuje nad rynkiem audytorskim i obrotem gospodarczym! Ale komu to służy?

PANA panuje nad rynkiem audytorskim i obrotem gospodarczym! Ale  komu to służy?

 

Kilka tygodni temu opublikowano ciekawy wywiad  z prezesem Polskiej Agencji Nadzoru Audytowego Marcinem Obronieckim, którego głównym przesłaniem jest „poprawienie, jakości sprawozdań finansowych i wyeliminowanie błędów biegłych rewidentów”.  Jest to kolejny wywiad, w którym PANA podkreśla swoje znaczenie dla wykonywania zawodu biegłego rewidenta, działalności firm audytorskich i poprawy jakości sprawozdań finansowych. Prezes Obroniecki jest zdania, że przeprowadzone zgodne z najlepszymi standardami zawodowymi badanie sprawozdania finansowego powinno naprowadzić audytora na nieprawidłowości, bez względu na to, czy są one wynikiem błędu czy oszustwa.

„Cel, jaki przed nami stoi, to przyczynienie się do zwiększania bezpieczeństwa obrotu gospodarczego w Polsce, rozumianego, jako bezpieczeństwo inwestorów, obligatariuszy, akcjonariuszy, deponentów, uczestników transakcji gospodarczych. Chcemy poprawić, jakość sprawozdań finansowych, i po to została powołana Agencja”.  A więc PANA panuje, choć w systemie nadzoru to instytucja nowa, działająca od stycznia 2020 roku. Przejęła obowiązki Komisji Nadzoru Audytowego(KNA) i jest jej następcą prawnym, „ale tak naprawdę budowaliśmy naszą organizację od zera”, rzecze dumnie prezes. To interesujące, bo jeszcze w 2017 roku, implementując przepisy UE, do ustawy, Krajową Komisją Nadzoru, KKN, wpisano jako organ wewnętrzny PIBR, podległy KNA. Zaś KNA miało zapewnić kontrolę nad całym KIBR. Odrzucono wszystkie wnioski środowiska biegłych i innych instytucji finansowych, więc władze nie kryły zadowolenia z takiego obrotu sprawy.

Ale już po roku funkcjonowania nowej ustawy, ni stąd ni zowąd postanowiono zlikwidować resztki samorządności PIBR, czyli wyzerowano KKN, ale też w pewnym sensie PIBR, by trzymać się terminologii PANA,  a KNA przemalowano na PANA. Biegli jednak zostali, ale skutki tej operacji odczuwają do dziś. Tak PANA stała się panem  ok. 1.400 firm audytorskich i zatrudnionych w nich biegłych rewidentów, o czym z dumą głosi prezes. „Scentralizowany nadzór daje nam lepszą panoramę rynku, a nadzór jest bardziej kompletny niż był wcześniej. Możemy wprowadzać jednolite standardy dla całej branży, i wprowadzać nowe regulacje” – oznajmia. I wyjaśnia, że do powstania PANA doprowadziła afera GetBack, która uchodziła za prężnie rozwijającą się firmę. Potem nastąpiła klapa, a w kręgu podejrzanych znaleźli się też biegli rewidenci.   

Otóż  szanowny prezesie! Afera GetBack była wielka, ale by przy tej okazji likwidować samorządność biegłych rewidentów, to argument  miałki.  Już w 2015 roku GetBack  był w bardzo złej sytuacji, co nie przeszkadzało nowym władzom  wypromować go na championa, gazelę, lwa, panterę a nawet  tygrysa biznesu!  Żadna uroczystość państwowa nie obyła się bez jej udziału!  Dzięki tej promocji,  bez udziału biegłych  panie prezesie, GetBack zebrał z rynku ogromne pieniądze sprzedając bez ograniczeń swoje obligacje.  Któż odważyłby się wydać złą opinię o tak godnym czempionie?  Ale jako  maluczki biegły, już wtedy dostrzegłem, że całe to inwestowanie to lipa, więc  sporządziłem  listę nieprawidłowości. Mówimy o branży szczególnie podatnej na ryzyko, gdzie obowiązują zwiększone rygory sprawozdawcze.  Więc dlaczego KNFy, GINFy,. Glapy  i im podobne  struktury, nie dostrzegły w porę problemu?    Listę tę mam do dziś,  i chętnie się nią  podzielę.  Tam już w 2016 roku nie było co badać, więc opinii na temat owego tygrysa nie mógł wydać ktoś obcy. Kiedy spytałem oficjeli tegoż lwa biznesu o marżę na obrocie wierzytelnościami, to nie kojarzyli o co pytam! Potwierdza to, że owa „podstawowa działalność” nie była tam zbyt ważna!  Ale, by nie czepiać się tylko   GetBacku, voila  – następne przypadki.

Uczestnicząc niedawno  w przetargu na badanie zaoferowałem 20 tys. złotych, co było ceną raczej rynkową. Jak wytłumaczyć fakt, że prezes owej spółki wybrał ofertę za 190 tys. złotych, i mimo otrzymanej pozytywnej opinii, firma wkrótce padła?  Audyt takich „czempionów”  dla większości biegłych jest niedostępny, bo niepodobna, by robił to ktoś przypadkowy! Ponadto, taki szarak biegły nie jest w stanie skonstruować sobie narzędzi do tworzenia papierów (czytaj: pseudodowodów),  których oczekuje  PANA. Małe ma szanse konkurowania ale też wywiązania się wobec wymogów PANA,  by  naprodukować tyle   załączników, by Pana zadowolić.  Zatem sporządza dokumenty odręcznie, konfrontuje je z rzeczywistością, broniąc się, że ma wszystko w głowie, ale to nikogo nie interesuje. Ukarać – bo wyprodukował za mało szpargałów, a i w  samym sprawozdaniu z badania  pomieścił niewiele, choć wszystko zgodnie z przepisami! W tym miejscu zapytajmy:  Komuż to przeszkadzały  opinia z badania oraz raport, w którym należało ocenić/odnieść się do każdej pozycji wynikowej, bilansowej oraz ocenić szczegółowo możliwość kontynuacji działalności?  Dziś w sprawozdaniu z badania,  poza ogólnikami, nie znajdziemy nic!  Ważne informacje mają się znaleźć gdzieś w „dokumentacji z badania”, czyli w stogu siana, dostępnym tylko dla PANA!   To jest kuriozum! Czytam sprawozdanie spółki „Stocznia Wojenna sp. z o.o.” (Jest taka, należy do grupy PGZ), spółki relatywnie niewielkiej. I po chwili dostrzegam ponad 60 mln aktywów wątpliwych, których ujęcie wymaga uzasadnienia. Przeglądam sprawozdanie z badania – a tam ani słowa o tym! Gdzie więc znajdę informację o tym, że 21 mln zł podatku aktywowanego i 42 mln zł. udzielonych przedpłat/zaliczek, to pozycje aktywów mające rzeczywistą wartość? To jedynie mało znaczący przykład, bo w  grupie PGZ (36 podmiotów)  są  miliardy zł podobnych „kwiatków”. Przyjmując rozumowanie PANA, sprawozdanie jest jakościowo dobre, nikt nie wniósł zastrzeżeń, więc czego się czepiać? Ano tego, że ma to niewiele wspólnego z rzeczywistością, co  nadzorców  nie trapi. 

Mam wrażenie, że w  reformie  nadzoru o to chodziło  – zlikwidować resztki samorządności i zcentralizować audyt, by nie było przypadkowości, z którą wiąże się ryzyko. I tu prezes ma rację – daje to lepszą panoramę rynku, nadzór jest kompletny, można wprowadzać jednolite standardy dla całej branży, co znacząco pomaga w tym, że do audytu wybierzemy tego, który potwierdzi, że sprawozdania są ładne a  czempion ma się dobrze. Te uwagi mniej dotyczą firm, które działalność opierają  o aktywa realne – tam mogą badać biegli, których poddamy kontroli i karom. Bo to tam sprawozdania są często nieładne, a nawet brudne, więc nie da się ich wziąć do poduszki! Biegłemu  nie wolno  udzielać porad, więc cała jego  praca  jak i on sam, niczemu nie służą. Wcześniej był pomocny, dziś jest złem koniecznym. Owi biegli nie uczestniczą w podziale tortu audytowego, bo też ich sprawozdania są niewiele warte (poza wrzutką do KRS).  A miało być pięknie, wszyscy biegli mieli być w prawie zrównani.  Ci, co uczestniczyli w obradach podkomisji finansów publicznych ds. implementacji przepisów UE do ustawy, kierowanej przez A. Sobonia, wspieranego mężnie przez M. Suskiego wiedzą, że cały ten proces był kpiną z prawa i zasad legislacji – żaden z owych kierujących, z przedstawicielem rządu na czele (vice min.fin), nie znali podstawowej terminologii niezbędnej do debaty. Ale to oni nadawali jej ton, podczas gdy siedzącą na sali gawiedź (biegli rewidenci, specjaliści finansowi różnych branż), potraktowano jak powietrze i odrzucono wszystkie ich propozycje poprawek!  A do ustawy wpisano też wszystko, co wcześniej regulował statut Krajowej Izby Biegłych Rewidentów. Wtedy jeszcze zachowywano jakieś pozory debaty/dyskusji.  Dziś w podkomisje, czy powoływanie ekspertów nikt się nie bawi!    Słusznie więc zauważa prezes Obroniecki, że audyt jest scentralizowany, łatwiej się nim zarządza, a biegli są niezależni, bo od nich  niewiele już zależy.

Prezesowi PANA podpowiedzmy –  nieprawidłowości występują najczęściej tam, gdzie firma, taki narodowy czempion lub kręgom tym zbliżona,  korzysta z politycznych protekcji, albo  działa w branży, gdzie podstawą działalności są aktywa nienamacalne – akcje, derywatywy, jednostki uczestnictwa, certyfikaty inwestycyjne, patenty, licencje i wszelkiego rodzaju instrumenty finansowe, WNPy itp.. Tam mają służby, które potrafią sporządzić sprawozdanie dobre, by biegły nic nie znalazł, a nawet nie musiał nic szukać! A szukać byłoby co, tyle, że nie w wyglancowanych papierach podsuniętych pod nos biegłemu, zwanych potocznie dokumentami. To nie nagromadzone papiery świadczą o prawidłowości badania, tylko jego końcowy efekt, czyli zgodność z rzeczywistością. A do tego potrzebny jest zawodowy osąd. To nie biegli nadają sprawozdaniu wiarygodność. Prawidłowo sporządzone, nie jest nudne i  nada się nawet  jako lektura do poduszki! Zadaniem biegłego jest jedynie jego weryfikacja z rzeczywistością! Niewiele mają tu do rzeczy podejrzenia, a uwagi dotyczące edukacji to  prezes pomylił chyba adresy!

Podmioty działające na rynku audytorskim słyszą wiele o PANA i wiedzą, że zbadanie podmiotu z grupy MŚP zajmuje ok.2 tygodni, natomiast kontrola PANA , na rzecz której należy przygotować tysiące papierów, zajmie miesiąc.  Zmieniło się wszystko – zakres zadań, nowe obowiązki, nowe władze, no i wystartowano od zera, chyba po to, by pozbyć się  skażonych uczestnictwem w KKN, czy KNA.  Jest liczne grono nowych 80 osób, do tego dochodzą kontrolerzy. Konkurujemy na rynku o kompetencje – powiada prezes. Ma rację, bo gdy dzwoniłem w sprawie  uwag do kontroli, usłyszałem w odpowiedzi: „wie pan, ja się na tym nie znam, a poza tym jestem sam w biurze”.  No i mamy podsumowanie wywodów prezesa – tak właśnie wygląda rzeczywistość! A biegły rewident to nie lekarz, a raczej laborant, czy asystent. Tak jak prezes, rolę biegłego pojmuje pewien przedsiębiorca, który zlecił sporządzenie keszfloła,  bo nie starcza mu pieniędzy.  Kiedy biegły zalecił likwidację reprezentacyjnego biura w W-wie, ten przepędził biegłego, wytykając, że nie wie co to keszfloł.  Biegły wskazał narośl, ale sam jej nie wytnie; nie wyznaczy też lekarza, więc problem będzię narastać. Że tak się dzieje w wielu podmiotach, posłużmy się przykładami: PGZ, ma 36 podmiotów, produkuje raki, rosomaki, kraby, langusty, daglezje, drozdy, sowy, pioruny, gromy, groty i wiele innych  dziwów natury–  a nie potrafi wyprodukować prostego  kompasu czy latarki na potrzeby wojska. Wystarczą publiczne dane, by stwierdzić, że tego typu spółki  to  w większości narodowe wydmuszki.  Kto i jak wyznacza biegłych do badania ich sprawozdań?  Ciekawą jest też branża finansowa i inne branże operujące na bazie aktywów niematerialnych, czyli wirtualnych. Któż to nie zauważył, że banki w latach 2005-2009 wytworzyły 100 mld waluty szwajcarskiej w oparciu o instrumenty pochodne wszczepione do umów kredytowych? Czytając tylko zapisy księgowe łatwo ustalić, że waluta pochodzi znikąd, tylko dlaczego do dziś nie wiedzą o tym  KNF, Glapiński i inni kontrolujący finanse banków?

  Ciekawe przykłady znajdziemy też w branży inwestycyjnej. W jednej z TFI zatwierdzono  miliony majątku, która  po kilku tygodniach upadła, a po kilku miesiącach nie było nawet środków na koszty postępowania!  Dlaczego nie ma obowiązku badania bilansu do wniosku o upadłość? Brak tego ustalenia sprawia, że wielkie upadłości trwają lata, majątek się rozpływa, a odpowiedzialnych brak. Dlaczego od upadłości całkowicie odsunięto biegłych? Można wpisać się na listę syndyków, co uczyniłem w 2002 roku, ale od tego czasu nie przydzielono mi żadnej upadłości, podczas gdy na tym rynku powtarza się zaledwie kilka nazwisk,  nie biegłych!. A proces upadłościowy to najczystsza forma rewizji finansowej w praktyce, czyli weryfikacja fikcji księgowej  z rzeczywistością. Tam  biegłych nikt nie wyznacza, a  udaje się spieniężyć do 20% tego, co  wykazano w księgach, czyli  rozjazd  z rzeczywistością sięga 80%, a  PANA problemu nie dostrzega, twierdząc, że kontroluje obrót gospodarczy! Także głośna sprawa przekopu Mierzei, na który wydano już ok. 2 mld złotych, co zamieniono w majątek, czyli aktywo. Ale aktywo to majątek, który przysporzy w przyszłości dochodu. Już dziś jej część należałoby spisać w straty, bo wiadomo, że dochodu przyniesie niewiele (lokalne gazety piszą, że zwróci się za 800 lat).   CPK także wart jest już setki mln zł, bo wydawane na to pieniądze już  budują wartość.  Tudzież karty Sasina, wieże w Ostrołęce, czy nieprzydatne respiratory- to też majątek narodowy, ukryty gdzieś w bilansach.  Populizm – powiedzą niektórzy, więc odpowiadam: proszę o zlecenie, wycenię te składniki według wartości godziwej czyli najbardziej rynkowej. Wszystkie tego typu inwestycje przysparzają majątku, rośnie PKB, ale niezależny audyt mógłby doprowadzić do tego, że przyrost majątku  stałby się ujemny. Natomiast prezes PANA biada nad wyeliminowaniem „tego niewielkiego odsetka błędów pracy biegłych,  bo zdarzały się przypadki, gdzie nie wszystko w porządku.  W niesprzyjających okolicznościach mogą one spowodować straty u licznej grupy osób” Prezes Obroniecki mówi o rozbieżnościach w papierach nie bacząc na znaczący dysonans prezentowanych wyników z rzeczywistością.  Panie prezesie – nie tam pies pogrzebany. Można podać więcej dobrej jakości sprawozdań finansowych, gdzie nieprawidłowości nie stwierdzono. A konfrontacja z rzeczywistością pokazuje, że jest inaczej. Przykładem takiej konfrontacji są upadłości – w zasadzie wszystkie.

W świetle tego, co robi PANA należałoby wspomnieć, że karanie można by uzależnić od wyników badania, a nie  za brak mało potrzebnych wydruków. Także kompletność badania należałoby oceniać po rezultatach. Nie ma potrzeby opisywania faktów oczywistych(notoryjnych), albo czegoś, co w jednostce nie występuje, lub stanowi pozycję nieistotną. Tym bardziej nie ma potrzeby ich opisywania na potrzeby kontroli.

A jeszcze kilka lat temu padło wiele optymistycznych sformułowań, że zwyciężyła opcja zmian, które posłużą poprawie rynku audytorskiego, wzmocnią rolę biegłego rewidenta, zapoczątkują zmiany mentalne, by głośno wyrażać oceny i poglądy, za którymi ma stać gotowość do działania we wszystkich słusznych celach. W 2014 r. powołano niezależną organizację bieegłych, która postulowała podniesienie formalnej rangi zawodu poprzez uznanie sprawozdania z badania za dokument mający charakter dokumentu urzędowego. Wnoszono też o prawo reprezentowania przedsiębiorców przed sądami i organami administracji oraz poświadczania dokumentów finansowych. Któż bowiem w sprawach finansowych miałby to zrobić lepiej.  Ale biegłemu tego nie wolno!

Istotą każdego zawodu są uprawnienia. Nikt nie korzystałby z usług notariusza, gdyby nie było takiego wymogu.  Gdyby przyjęto postulaty środowisk niezależnych,  nie byłoby problemu z kosztami kontroli, także  związanymi z PANA. Owa konieczność zwiększenia uprawnień była niemal oczywista. Ale w ustawie z 2017 stało się odwrotnie – zwiększono obowiązki i kary. Wyeliminowano możliwości udzielania porad, co umniejszyło rolę zawodu, czyniąc obecność biegłego u przedsiębiorcy niepotrzebnym. Nie powołuje się biegłych do różnych gremiów gospodarczych, legislacyjnych czy doradczych, a mimo to, prezes PANA twierdzi o znaczącym ich wpływie.  Zawód ten został z powszechnego obrotu gospodarczego niemal wyparty. A kontrole biegłych – z merytorycznych przemianowano na urzędnicze, gdzie sprawdza się papiery, a nie rzeczywistość gospodarczą.

Wcześniej wiele spraw biegli adresowali do Zarządu KIBR, a dziś nie mają adresata.  Stracono bezpowrotnie szansę na lepsze ukształtowanie roli rewizji finansowej w życiu gospodarczym; w innych krajach EEC zawód biegłego jest naprawdę ważny i nie kojarzy się z opresją.  Zaś u nas efektem działań PANA  jest ucieczka z zawodu: niedawno było ok 10 tys. biegłych rewidentów, dziś mamy niecałe 2 tys!. Nie jest to właściwy kierunek działania władz i organów kontrolnych. Ale rozwiązania są, tyle że bez gruntownej znajomości prawa bilansowego nie da się wiele zrobić, a prawo to winni znać także nadzorujący!   Można też skorzystać z wzorców krajów nieco bardziej doświadczonych i zamożnych. Przykład Norwegii czy Nowej Zelandii byłby w tym najbardziej pomocny.

 

Ireneusz Łazarski

Biegły rewident,

Absolwent Georgetown Univ. Washington DC.

ireneusz-lazarski-demokracja-biuro-rachunkowe

Czy potrafimy obiektywnie ocenić  demokratyczne i gospodarcze przemiany w Polsce.

Czy potrafimy obiektywnie ocenić  demokratyczne i gospodarcze przemiany w Polsce.

 

W 1989 roku  rozpoczął się proces transformacji politycznej i gospodarczej, którego celem było przywrócenie demokracji, wprowadzenie gospodarki rynkowej oraz zapewnienie poprawy zamożności obywateli. Po ponad trzydziestu latach od  tamtego czasu  pojawia się coraz więcej publikacji , w których oceny negatywne nie tylko dominują, ale  że właściwie już wtedy   należało  zrezygnować z demokracji liberalnej na rzecz innych – alternatywnych systemów, tyle że nikt nie jest w stanie doprecyzować – jakich?  Czy takie tendencje interpretacyjne są uprawnione i  obiektywne?  

Ekonomiści i politycy  podkreślają rolę wielu  przywódców, w tym szczególnie Gorbaczowa, którego zasługą dla Polski było stwierdzenie, że „nie będzie interweniował, więc Polacy mogą  podejmować decyzje bez groźby wkroczenia wojsk Układu Warszawskiego”. No i się zaczęło – nastąpiły przemiany, które objęły wszystkie sfery życia, pojawił się też postulat wejścia do NATO oraz UE.   Wybuchła  wolność, a po krótkim okresie stagnacji zaczął przyrastać PKB, poprawiał się standard życia ludności, choć nie zabrakło też negatywnych konsekwencji owych przemian, których z upływem czasu dziwnie przybywa.  Można rzec więcej –  reformy te są kwestionowane niemal całkowicie, a wraz z nimi  podstawy funkcjonowania wolności gospodarczej i liberalnej demokracji, którą dziś konsekwentnie przekształcamy w autokrację.   Dobrze, że naukowcy z Zachodu  proces ten  oceniają w miarę obiektywnie i podkreślają, że generalnie rzecz ujmując, przemiany w krajach postkomunistycznych można uznać za pozytywne.

Początek rozpadu starych systemów  w 1989 roku  określa się w świecie  „Jesienią ludów” albo „Jesienią narodów”. Nawiązuje się przy tym  głównie do upadku muru berlińskiego i aksamitnej rewolucji w Czechosłowacji.  Nie wspomina się już o  kluczowej, z naszego punktu widzenia roli Solidarności, choć wcześniej było inaczej.  Powód jest prosty – od sześciu lat  przestaliśmy być solidarni z kimkolwiek,  nie mamy dobrych relacji z rozwiniętymi krajami Zachodu, o Wschodzie nawet nie wspominając. Sami zdeprecjonowaliśmy, a w zasadzie zniszczyliśmy uznawany na całym świecie postać – symbol demokratycznych reform – Lecha Wałęsę. Skoro przestaliśmy go szanować sami, świat znalazł inne symbole obalenia komunizmu.  Przez niemal trzy dekady byliśmy przykładem, a nawet wzorem sukcesu  gospodarczego i społecznego. Z dumą można było przyznać, że „jestem Polakiem” i że „Polska brzmi dumnie”. W 2016 roku to się skończyło, Polacy znów  są postrzegani jako ubodzy krewni,  a cały kraj jako niestabilny, nieprzewidywalny i roszczeniowy – wszyscy są nam coś winni, łącznie z wdzięcznością za nasze „bohaterstwo” i „zasługi historyczne”.  Znowu dumni możemy być  jedynie wśród swoich- tzw. turbopatriotów. Sukcesy, które udało się nam  wspólnie osiągnąć, powoli acz konsekwentnie, są wymazywane – kończą się.  Konia z rzędem temu, kto zainteresowanym spoza Polski byłby w stanie wytłumaczyć, co się stało z polską Solidarnością, także tą pisaną małą literą i na czym ona dziś polega.

Polskie przemiany trwały 25 lat, w ciągu których udało się  Polsce zrobić (wówczas) więcej niż innym krajom regionu.  Tyle, że dziś po sześciu latach zmian, zwanych tym razem „dobrymi”, potwierdzić tego się nie da. Prześcignęły nas kraje bałtyckie, Czechy, Słowacja a nawet Rumunia (?). Początek przemian nie był obiecujący, ale już w 1992 roku zachodni analitycy, także w USA,  dostrzegli pozytywne efekty polskich reform. Będąc w owym czasie na studiach w USA, miałem okazję uczestniczyć w  debatach na temat  perspektyw owych reform, a głównym pytaniem, jakie stawiali ekonomiści było: który model przemian – polski czy chiński, okaże się skuteczniejszy.  Dostrzegano różnice i podkreślano, że demokratyczna droga wiąże się z koniecznością długich debat i wypracowania zgody społecznej, podczas gdy  pomijając demokratyczne procedury można wiele zmienić od zaraz.  W demokracji  reformatorzy musieli się liczyć z niezadowoleniem społecznym, populistami a także ciągle liczną opinią pogrobowców starego systemu. Nie da się ukryć, że demokracja i wolność to także odpowiedzialność, konieczność prowadzenia nudnych debat  i podejmowania decyzji w  obliczu ograniczonych możliwości i ryzyka. Tak właśnie ekonomiści amerykańscy definiują w skrócie  pojęcie ekonomii. 

Warto zwrócić uwagę, że  w USA ceniona jest koncepcja ekonomii  Oskara Lange, polskiego ekonomisty, profesora Chicago University. Choć Lange był  socjalistą i pracował nad ekonomią socjalizmu, to  jego udział w  opracowaniu metod optymalizacji alokacji zasobów w gospodarce z państwową własnością środków produkcji,  z uwzględnieniem rachunku ekonomicznego oraz  teorii równowagi ogólnej,   zasługuje nadal na uznanie.  Krytykował podstawy kapitalizmu, ale też nie utożsamiał się z  realnym socjalizmem państwowym,  który uważał za formę kapitalizmu korporacyjnego.  Akceptując idee Keynesa, poddał je  analizie,  uzupełniając o   teorię równowagi ogólnej.  Wniósł znaczący wkład w rozwój ekonomii, więc  dzisiejszym zwolennikom powszechnego  interwencjonizmu państwowego, poleciłbym poczytać dzieła Oskara Lange,  w szczególności te dotyczące równowagi ekonomicznej. Może  uwzględniwszy pojęcia  optymalizacji, równowagi, optymalizacji itp. ekonomiczne epitety, obecnie rządzący dostrzegliby konieczność rewizji większości swoich strategicznych planów opartych o gigantyczne inwestycje państwowe.  A jeśli czytanie Oskara Lange okazałoby się trudne do zniesienia (bo socjalista!), to może  pomocne okazałyby się poglądy Paula Samuelsona – także potomka polskich Żydów, laureata Nagrody Nobla, twórcy pojęcia  ekonomia dobrobytu, autora  teorii finansów publicznych i optymalizacji  alokacji zasobów, programowania liniowego,  teorii wzrostu cen, dochodu, systemu podatkowego, teoria pieniądza, cyklów koniunkturalnych a także handlu międzynarodowego. Był też  doradcą ekonomicznym Kennedy’ego i Johnsona oraz wielu instytucji międzynarodowych . Jego książki są dostępne  w Polsce, a z racji tej, że napisane prostym językiem,  warte polecenia wszystkim miłościwie nam panującym i zarządzającym  – nie tylko gospodarką.

Autorzy polskich przemian rozpoczętych w 1989 roku lekcje ekonomii zapewne  przerobili, albo przynajmniej słuchali doradców, którzy o ekonomii mieli pojęcie. Popełnili  przy  tym wiele błędów, które wytykane są im do dziś. Ale podobnego stwierdzenia nie da się odnieść do autorów „dobrej zmiany” i wszystkich kierujących obecnie  centralnymi instytucjami państwowymi. Dziś nie można mówić o błędach, bowiem trudno doszukać się choćby jednej decyzji,  która poprzedzona byłaby racjonalną analizą, o której wspominał Oskar Lange, albo uwzględniała  założenia, o których pisał ów drugi  Żyd – Samuelson. Chyba nikt dziś nie bierze pod uwagę, że wszystkie  podejmowane w imieniu państwa decyzje  wymagają  analizy, która musi uwzględniać rachunek ekonomiczny, czyli   ograniczone możliwości i ryzyko z takimi decyzjami związane, a w uproszczeniu  –  kto pokryje wydatki oraz komu i czemu mają owe przedsięwzięcia posłużyć.

Oceniając rezultaty polskich reform należy  podkreślić, że i tak mieliśmy szczęście, bo trwały one aż 25 lat.  Na początku lat 90-tych wszystkie kraje Europy Wschodniej poszły podobną drogą, również Białoruś. Ten sympatyczny kraj został jako pierwszy zawrócony z drogi reform po wyborach prezydenckich, które w 1994 roku wygrał A. Łukaszenka. Niezwykle ciekawa jest polityczna droga tego „reformatora”, który młodą demokrację przekształcał stopniowo w jednoosobową dyktaturę.  Jest to pouczający przykład, bowiem poczynania aktualnie rządzących  Polską, niewiele odbiegają od tych, które podejmował ów batiuszka, więc  nazwanie go „ciepłym człowiekiem” nie było chyba przypadkiem. A jedyna różnica pomiędzy tymi bliźniaczo podobnymi krajami/ narodami jest taka, że to co Białorusi przytrafiło się już w 1994 roku, w Polsce doświadczyliśmy dopiero w roku 2016, pomijając lata 2005-2007, kiedy to  władza nie  dość  naonczas okrzepła.

 Najbardziej znamiennym przykładem jest Rosja, która za czasów Jelcyna rozpoczęła ogromny proces reform  gospodarczych i społecznych, jednak po kilku latach jego rządów znaleźli się następcy, którzy dostrzegli w „demokratycznym bałaganie” swoją szansę. Osobiście nie mam wątpliwości, że gdyby ów rzekomy bałagan potrwał dłużej, Rosja byłaby dziś krajem i wolnorynkowym i demokratycznym. Każdy z nas pamięta o  milionach Rosjan przywożących do Polski wszystko, czym dało się handlować, a stadion X-lecia  wypełniony był głównie Rosjanami i ich towarami. W Polsce reformy skończyły się w 2016 roku, natomiast w Rosji już w końcu lat 90-tych, gdy władzę przejął Putin. Onże to  ukazał narodowi, że  Jelcyn i jego demokracja to samo zło, a  wspaniałe lata Rosji to czasy Breżniewa. Proces ten miałem okazję obserwować pracując niemal dwa lata na Syberii. Był to  okres tzw. interregnum Putina (2009-2010), kiedy to gotowił podwaliny pod  swoje dożywotnie władanie. Można było  wtedy dostrzec (jeszcze) zalążki demokracji i wolnego rynku, czyli pozostałości „bałaganu” po Jelcynie,  ale większość ludzi reagowała na te pojęcia z pogardą.  Nikt nie mówił o otwieraniu prywatnych biznesów,  bowiem od zarania   osobnik o tym myślący stawał się podejrzany.  Bez błogosławieństwa lokalnego gubernatora – putinowskiego  nominata,  jakiekolwiek prowadzenie biznesu było, i chyba nadal jest, niemożliwe. A swoją drogą ciekawe, że wykreowany przez putinowskich akolitów obraz Jelcyna i jego „ demokratycznego bałaganu” w Rosji,  pokutuje nadal powszechnie. Przecież w latach 90-tych w Polsce było niemal identycznie, z tą różnicą, że dalszych przemian w Polsce nikomu nie udało się zawrócić, choć chętnych nie brakowało. 

Irytują głoszone poglądy o rzekomej wyższości Polaków nad Białorusinami czy Rosjanami. W rzeczywistości mentalność tych słowiańskich narodów jest podobna. Do dziś pamiętam wywiady ze Stanisławem Szuszkiewiczem – byłym prezydentem i jego planach wprowadzenia Białorusi do wspólnot europejskich. Nie mam wątpliwości, że gdyby w Polsce – w połowie lat 90-tych pojawił się wódz pokroju białoruskiego batiuszki,  dziś bylibyśmy na podobnym etapie rozwoju, co ów nieszczęsny – niezwykle przyjazny nam naród.

Wracając do polskich przemian i popełnionych błędów, przyznajmy – było ich sporo, choć przedstawiając je z dzisiejszej perspektywy – zacieramy obraz ówczesnej rzeczywistości.  Chyba  nikt nie może zarzucić Balcerowiczowi braku ekonomicznych kompetencji i prawnych podstaw w przygotowanym przez niego Planie –  wtedy innej drogi nikt  nie opracował ani nie przewidywał. Wiadomo, że podjęto się zadania karkołomnego, a uwagi należałoby kierować do  sposobu jego realizacji, bowiem nie uwzględniono w nim wielu aspektów socjalnych, mentalnych  i historycznych społeczeństwa, co wywoływało uzasadnione niepokoje. To m.in. dlatego ekonomiści amerykańscy, dostrzegając brak utrwalonych demokratycznych standardów, zauważyli, że chiński model przemian, w którym procedury demokratyczne pomijano,  ma szanse osiągnąć sukcesy szybciej.  W bieżących dyskusjach często  podkreśla się brak poszanowania praw pracowniczych, ale dla równowagi dodajmy – w Rosji, a także na Białorusi – pracownicy do dziś nie mają żadnych praw, w rozumieniu takim, w jakim są one ukształtowane w demokratycznych krajach Zachodu. Prawdą jest, że nie stanowiły  one priorytetu Planu Balcerowicza, ale nie były też celowo łamane, lecz  uwzględniając ekonomiczne i społeczne ograniczenia, o których pisali Oskar Lange, czy Paul Samuelson, czy dało się zrobić więcej?

Jednak najwięcej emocji do dziś wzbudza sposób prywatyzacji majątku państwowego oraz likwidacja państwowych gospodarstw rolnych (pgr-ów). Proces ten można przedstawić na przykładzie  jednego z wielkich kombinatów rolnych (Powiśle Czernin, koło Sztumu) , funkcjonującego do początku lat 90-tych. W skład owego kombinatu wchodziło 26 gospodarstw, o powierzchni od 400 do 1,5 tys ha każdy – razem  ponad 20 tys. ha.  Każde z nich  miało własną dyrekcję, ale  zarządzała nimi ta z Kombinatu, a ona z kolei otrzymywała wskazówki od władz centralnych.  Miało to postać  kapitalizmu państwowego, bowiem całe państwo funkcjonowało jak wielka korporacja, wyznaczająca podległym strukturom cele do realizacji.  Z chwilą jej  upadku, zawalił się system zarządzania produkcją –  partię rządzącą rozwiązano, nikt nie zwoływał zebrań, nie wyznaczał zadań, więc nastąpiła całkowita swoboda decyzyjna, a w zasadzie brak jakichkolwiek decyzji.  Rezultat zmian ustrojowych owego Kombinatu jest taki, że z owych 26 pgr-ów – osiem z nich funkcjonuje do dziś jako  spółki kapitałowe,  przodujące we wszystkich wskaźnikach produkcyjnych dotyczących jakości i wydajności, a  pozostałe 18 przestały istnieć i ślad po nich zaginął.   Ciekawostką jest natomiast to, że te, które istnieją do dziś, radziły sobie dobrze również w czasach państwowej korporacji, przetrwały trudny okres przemian, a dziś stanowią wzór dla innych producentów rolnych.

Cóż zatem stoi za sukcesem tych przedsiębiorstw? Okazuje się, że nie przeszkodził im Plan Balcerowicza,  nie skorzystano z populistycznego wówczas modelu wyprzedaży wszystkiego co się da i  postępowano tak, aby je utrzymać i zachować miejsca pracy. Czy taki scenariusz był  możliwy w przypadku innych prywatyzowanych podmiotów? Oczywiście tak, ale niestety zabrakło ludzi, którzy takim procesami mogliby pokierować. Wspomnianymi uprzednio gospodarstwami kierowali wykształceni i światli managerowie, którzy odbyli praktyki/ staże na Zachodzie, zatem umiejący podejmować decyzje w obliczu ograniczonych możliwości i ryzyka, ale przede wszystkim kierujący się odpowiedzialnością za pracowników i ich rodziny. Żaden z owych ośmiu pgr-ów nie zwolnił choćby jednego pracownika,  a wszyscy aktualnie tam pracujący są dumni z osiągnięć zakładu, będąc często ich  współwłaścicielami. Aby sprostować powszechną opinię o przymusowej likwidacji państwowych przedsiębiorstw, podkreślmy – ani Balcerowicz, ani nikt inny nie likwidował odgórnie jakichkolwiek pgr-ów czy innych państwowych molochów. Zabrakło politycznych wskazówek, ale też światłych i samodzielnych  managerów, którzy  wystawieni na  trudne  i poddane konkurencji działanie rynku, byliby w stanie poradzić z nowymi i nieznanymi wcześniej  wyzwaniami.

Niestety, wykształconych i doświadczonych managerów, którzy gotowi byli podjąć się trudnych zadań w okresie przemian, nie było wielu – w  większości zarządcami byli partyjni nominaci. Czas przestać psioczyć na Balcerowicza, który zrobił co mógł, opracował unikalny plan reform, nie wykształcił jednak  managerów, którzy unieśliby na swoich barkach trudy transformacji, ale też podołać temu było niepodobna! To jedna ze spuścizn poprzedniego systemu, z którą, jak pokazują czasy obecne – borykamy się do dziś, bowiem w strukturach zarządzania państwem prawdziwych managerów także nie ma.  W każdej dziedzinie należy doceniać ekspercką wiedzę, a słów krytyki kierowanych przez obecnie rządzących  pseudospecjalistów, pomijając celowe działanie na rzecz skłócania społeczeństwa, nie można traktować poważnie, bo oprócz dezawuowania tego co robili inni, nie mają  wiele do zaoferowania. Nie miejmy też złudzeń – gdyby procesem reform przyszło kierować  miłościwie nam panującym obecnie, rezultat byłby tylko gorszy. Największym obciążeniem był, i niestety jest, niski stan świadomości kadr kierowniczych, ciągle przyzwyczajonych do realizowania odgórnych wskazówek.  Nie potrafiły one  wówczas  wziąć na swoje barki odpowiedzialności za kierowane przez siebie zakłady i ich załogi.  To obciążenie także dziś staje nam kością w gardle, dlatego twierdzenia o naszej narodowej wyższości , należy włożyć między bajki. Biorąc pod uwagę  ostatnie  zmiany w edukacji – będzie tylko gorzej.  Aż dziw bierze, że  w tej kwestii nie korzystamy z  najlepszych światowych wzorców. Wygląda na to, że  nie musimy, bo wszystko wiemy najlepiej.

Oceniając cały okres przemian w tej części Europy, Polsce udało się zrobić najwięcej, dlatego na szczególną uwagę zasługują właśnie ci, którzy z trudnym okresem potrafili  sobie poradzić, pokazując, że sukces był możliwy w każdej dziedzinie. W komentarzu pomijam przykłady bezprawnej grabieży majątku, których było dużo, ale one nie mają nic wspólnego z programem ekonomicznych zmian ustrojowych. Każdy z  ówczesnych managerów, jeśli  umiał postawić sobie sam zadanie, co należało  zrobić aby utrzymać zakład pracy i jego załogę, najczęściej z tym poradził.  Niestety wielu poddało się ogólnemu trendowi nicnierobienia, bowiem z braku rezultatów nikt nie rozliczał, bo winni byli inni.   Historia lubi się powtarzać – 30 lat temu wszystkiemu złu winien był Balcerowicz, dziś podobnie destruktywną rolę przypisuje się Tuskowi, jednak jak było i jest naprawdę, poddaję pod rozwagę wszystkim. Ale też  sugeruję, aby  pierwej poczytać sobie wspomnianych uprzednio Polaków –  Żydów, którzy  wnieśli znaczący wkład  w rozwój ekonomii Stanów Zjednoczonych. Szkoda tylko, że nie Polski, ale pozostały po nich znakomite dzieła – zatem czytajmy je – najlepiej ze zrozumieniem!

 

Ireneusz Łazarski

Absolwent  prawa na UG oraz

ekonomii i finansów

Georgetown University,

Washington DC, USA

ireneusz-lazarski-prawo-podatki-ksiegowosc

Frankowicze! Bez waszych długów  nie będzie pieniędzy!

Frankowicze! Bez waszych długów  nie będzie pieniędzy!

Już w sierpniu ub. roku w artykule opublikowanym w GW, dostępnym na portalu https://www.bankowebezprawie.pl/ekonomiczne-aspekty-kredytow-indeksowanych/ polecam, w ramach uzupełnienia interesujących wniosków prof. Gwiazdowskiego z Uczelni Łazarskiego pisałem, że banki zarabiają od 80-100% na każdej jednostce indeksacyjnej (frank, euro, usd), zwiększając tym samym swój majątek (kapitał własny). Eksperci wyjaśniali, że to ceny (kursy walut), prawo podaży i popytu, że koszty kapitałów, taki rynek itp. Wyjaśnienia te to tzw. bajer, bowiem do indeksowania złotówek nie są potrzebne inne waluty; podobnie z kosztami kapitałów. Indeksacja to mechanizm przeliczeniowy, umożliwiający kreowanie aktywów finansowych kosztem frankowicza, lub innego walutowicza! Te aktywa banku to  dodatkowy pieniądz, którego ilość łatwo wyliczyć;  i nie jest to pieniądz pusty, w przeciwieństwie  do wykreowanego przez NBP, bo ten wytworzony z udziałem frankowiczów, ma pokrycie w należnościach zabezpieczonych nieruchomościami. To solidny i stabilny pieniądz!

W skali kraju owi indeksowani kredytobiorcy dostarczyli i nadal dostarczają dodatkowych zysków, co zwiększa kapitały własne banków. Pozwala to udzielać dalszych kredytów, czyli od każdego tysiąca, mogą udzielić ich co najmniej 5,5- krotność tej kwoty. Stąd anulowanie np. 10 mld zł. takich aktywów, pozbawi banki co najmniej 55 mld.zł. potencjału kredytowego. Tak wynika z  mnożnika M2/M0, (gdzie M0 –to gotówka, M2 to pieniądze razem) A jeśli takich należności  banki mają 120 mld, z których 80 mld  to wykreowane w procesie indeksacji, widzimy jak sprawa jest istotna!  Frankowicze w ciągu kilkunastu lat dostarczyli bankom miliardy kapitałów!  To nie żarty, można to przeczytać w sprawozdaniach finansowych i zapytać: Skąd w bankach tak znaczący wzrost kapitałów własnych po 2008 roku? Teraz to darmowe źródło zapewne wyschnie, więc banki chciałyby zwrotu kosztów! Tyle, że jakich i od kogo? Banki twierdzą, że to koszty kapitału, ale mogą pokazać tylko koszty swojej działalności, a te kredytobiorcy pokrywają na bieżąco płacąc prowizje i marże. Czy w ustawie prawo bankowe są jakieś inne koszty kredytów, o których nie wiemy? Można wykazać,  że to banki korzystały  z gratisowego źródła kapitałów wytworzonych dzięki frankowiczom. Może podzieliłyby się z nimi choć częścią swoich beneficjów? Zakładając, że pomysł ów zostanie uznany za niewart nawet uwagi, wysokość tych beneficjów pomożemy kredytobiorcom obliczyć! A to może pomóc w zrozumieniu kosztu kapitałów.

 Jeśli nie byłoby długu– nie byłoby pieniędzy, tak pisał  Marriner S. Eccles, szef  Rady FED, już w połowie XX wieku. „Jesteśmy zależni od ciągle odnawianych kredytów bankowych, aby pieniądze mogły istnieć”. Kreując w ten sposób pieniądz, S. Ecless walnie przyczynił się do wyjścia z Depresji (vide New Deal), a potem sfinansowania wydatków wojennych. Dziś  banki, podążając  tym śladem, kreują kredyty nawet  “z powietrza”, bez żadnych depozytów, udzielają ich  klientom i rządowi  ile potrzeba, zapominając, że podaż pieniądza w USA wzrosła o nieco ponad 10% tylko w roku 1935 oraz w latach wojny. A w Polsce w 2020 roku ten wzrost jest ogromny! To prawie jak Mugabe, który sądząc, że „pieniądze to bogactwo”, powielał dolary (swoje), czym zdewastował gospodarkę  najbogatszego kraju Afryki. Wydaje się, że szef  NBP twierdząc „mamy nieograniczone ilości pieniędzy” myśli podobnie. Zawsze pomoże, kupując  lub pożyczając pod zastaw jakichś ciekawych aktywów. Do kredytowania najważniejsza jest decyzja, że akcja kredytowa ma rosnąć. Podejmują je  banki, ale też ich właściciele. A właścicielami stajemy się coraz częściej my – rząd, pozbywając się nieprzyjaznego nam „obcego kapitału”. Finansowanie wówczas zawsze się znajdzie. Niepotrzebne jest  nawet  indeksowanie czyichś długów, bo są pewniejsze, mniej konfliktogenne sposoby kreowania wartości (czytaj: pieniędzy). Jeśli  powstaje problem, to winni temu „zachodni bankierzy”, nawet jeśli trudno im przypisać  chęci kredytowania wielkiego portu, mierzei, PGZ, OT, niewyborów, respiratorów itp. Powstają nowe aktywa, czyli wartości! Przecież jednostka Sasina to majątek wart 70 mln?  To żaden koszt, to majątek w magazynie! A dziennikarz co ukradł jedną paczkę, jest ścigany z urzędu!  Podobnie z „portem centralnym,”; tam też przybywa majątku (aktywów). Płacąc panu Horale uposażenie, bogacimy się, bo przyrasta wartość portu! Koszty przekopu mierzei, zaliczka na respiratory to też nasz majątek. W ten sposób w 2020 roku  wzbogaciliśmy się aż o 36%! Politycy sądzą, że tak można w nieskończoność, „bo naród  musi powiększać swój dorobek”. W 2006 roku popyt na rzekomo tanie kredyty indeksowane wzrósł, bo władze twierdziły : „ Jeśli weźmiemy pod uwagę wzrost gospodarczy, niską inflację i umacniającą się złotówkę, to obawy KNB nie znajdują potwierdzenia w faktach.  KNB poprzez swoje niejasne i nie znajdujące poparcia w faktach działania udowadnia, że stawia ona interes sieci bankowych ponad interesem obywateli i interesem publicznym, utrudniając dostęp do tanich kredytów”. Tego typu stwierdzenia ówczesnego premiera i partii rządzącej  pozbawiły resztek wątpliwości potencjalnych frankowiczów! W MF wiedzą że zrównoważenie budżetu doprowadziłoby już dziś do katastrofy. Choć to strzeżona tajemnica, minister finansów mógłby uchylić jej rąbka, oczywiście w ramach swoich służbowych obowiązków!

W takiej sytuacji warto być czujnym, bo ciekawe rzeczy znajdziemy wszędzie. Otóż renomowana kancelaria prawnicza na pytanie, dlaczego bank nie informował kredytobiorców o efektach przeszacowania ich zadłużenia, odpowiedziała tak: „Bank nie dokonywał przeliczenia salda po każdej z rat  po kursie bieżącym (…), a pojęcie przeszacowania jest mu niezrozumiałe (…). No!, jeśli tak, to frankowicze  podzielają ten sceptycyzm, pytając:  co się dzieje z połową mojej spłacanej raty, na którą  bank pobiera  1370 zł, gdy normalna rata wynosi 720 zł? Co z pozostałą kwotą 650 zł?  Tenże frankowicz  uważa, że 48% każdej jego raty ginie w banku.    Znana kancelaria mogłaby znacząco ułatwić odnalezienie zaginionej kwoty, ale i bez tej pomocy frankowicze winni są wdzięczność za  zajęcie stanowiska, które pomaga w rozliczeniu rat, nawet bez udziału banku. Wyliczył różnicę a teraz chciałby wiedzieć, co się  stało z połową pobranej od niego kwoty i podejrzewa, że bank zatrzymał ją dla siebie.  Można by podzielić tę podejrzliwość, gdyby nie fakt,  że z okazji licznych jubileuszy i sztandarowych inwestycji, bank musi wspierać wiele znaczących przedsięwzięć np.  promowanie osiągnięć w dziedzinie dalekomorskiego jachtingu, czy zalet naszych krajobrazów. Zamiast podejrzeń  powinni być dumni, że te rzekomo zagubione części rat są wydawane godnie i patriotycznie; wskazane więc jest zrozumienie, bo tylko w takich okolicznościach ich postawa  może zostać doceniona jako znaczący wkład w promowanie osiągnięć gospodarczych, społecznych i kulturalnych znacznej, nawet lepszej, części  naszego narodu.  Trzeba działać, zatrudniać dystrybutorów, dzielić się majątkiem i promować wiedzę, o czym przypomina konstatacja jednego z najsłynniejszych postępowych przywódców: „Cały ten region dusi się od nadmiaru zboża. Zabrakło spekulantow, którzy to zboże rozwozili po kraju i tak z głodu zmarło 10 mln. Motłoch to umysłowe i mentalne dzieci!”. Banki również wiedzą, że nie mogą siedzieć  na  workach pieniędzy, więc muszą  pracować nad propagowaniem kredytobrania, bowiem pojawiłby się problem, o czym w tytule, choć nie tak drastyczny jak w przypadku owego braku „spekulantów” na początku XX wieku.

 

 

Ireneusz Łazarski

Biegły rewident, prawnik  Absolwent ekonomii i finansów,

Georgetown Univ, Washington D.C.

ireneusz-lazarski-kredyty-frenkowe

Frankowiczów spalmy na stosie!

Frankowiczów spalmy na stosie!

Wreszcie dyskusja na  temat kredytobiorców kredytów złotowych indeksowanych do CHF staje się ciekawa, nawet intrygująca, a to za sprawą znanych autorytetów, którzy  znakomicie przybliżyli problem i  i jego wcale niebłahe historyczne zawikłanie. Okazuje się, że sprawa złotówkowiczów indeksowanych, nieprzypadkowo zwanych frankowiczami jest dużo poważniejsza niż wszyscy do tej pory myśleli, i że ciągnie się za nami od stuleci!. O tym  znakomicie pisze prof. K.Kalicki, były wieloletni prezes dużego banku, obecnie wykładowca. Jak twierdzi autor,  o takich dylematach pisali już Platon (V-IV w. BC), wzorujący się  na dorobku Pitagorasa i Archimedesa,   a także Hammurabi (XVIII w. BC), którego celność myśli prawnej zachowała się w dużej mierze do dziś.  

Tenże autor Kodeksu, nie posługuje się co prawda złotym czy frankiem, ale używa też jednostek  miary/kary  znanych do dziś. Podobne kłopoty  prawne rozwiązywano tak: „  Jeśli  kto (tu dodajmy stronniczo: frankowicz), srebro od kupca wziął i wyprze się tego, a kupiec ten przed bogiem wzięcie srebra udowodni, ten  po trzykroć ile wziął,  kupcowi odda. A jeżeli zobowiązania uiścić nie może, przez bydło będzie wleczony (aż do śmierci)”. Z tymi słowy w nawiasie, to dziś byłaby przesada, ale reszta i owszem – gotowy wzorzec do stosowania wobec tych, którzy chcą „zredukować majątek banków w ogromnej skali”.  Te o podobne propozycje rozwiązań znajdziemy w godnym polecenia  artykule: „ O kredytach, franku i paleniu czarownic” , opublikowanym w Rzepie 26.10.2020, dostępnym nadal na portalu Rzp, albo: www. bankowebezprawie.pl.  Znajdziemy tam np., że  egzekwowanie przez sądy aktualnego prawa, podważa podstawy ekonomii i zagraża stabilności finansowej państwa.  Słusznie więc, dla zapewnienia tejże stabilności oraz „w interesie społeczeństwa” przejęliśmy kilka dni temu Idea Bank.

  Autor artykułu przywołuje też dzieło znakomitego autora żydowskiego  Noaha Y. Harariego „Sapiens” , w którym autor przedstawia dzieje ludzkości „od zwierząt do bogów”  i ostrzega, że „prawo było wykorzystywane instrumentalnie  w interesie jednych grup kosztem innych”. Tenże znany w świecie autor napisał więcej dzieł bestsellerów (m.in.Homo Deus, 21 lekcji na XXI wiek). Historyk, mieszkający z mężem (sic) w Izraelu, erudyta, nagrodzony także przez  nasz UJ,  o bankowości pisze niewiele a o  frankowiczach  w ogóle!  Najpewniej chodzi tu o to, że z ową „grupą lobbystów” na przestrzeni dziejów trwa brutalna „walka o ogień” , w której Ulamowie (bankowcy), tracą ogień w wyniku napadu plemienia Wagabu złożonego z przedstawicieli gatunku Homo Frankovicius.  

Pisząc o dzikości świata, mitologizacji ekonomii  i bezduszności sądów, autor artykułu przekonuje, że owa walka nie jest skończona (polecam dzieło Josepha Henri Rosny’ego  „Le guerre de feu”), oraz że  zmierzamy (chyba) w odwrotnym kierunku tj. „od bogów do zwierząt”. Dalej, że zbrukane instytucje łatwo w majestacie prawa pozbawić majątku, wywłaszczyć, obciążyć,  sądy  wydadzą wyroki prowadzące do spalenia na stosie, a majątek przypadnie lokalnej społeczności. Rabunek i zbrodnia dokonują się w majestacie prawa. Tu autor, znawca historii i erudyta, nawiązuje do surowej Islandii, moim zdaniem niepotrzebnie. Mamy przecież swoje przykłady, bliższe naszemu sercu i zwyczajom. W końcu XVII wieku na rynku w Warszawie spalono autora dzieła „O nieistnieniu boga”, które  napisał  i schował, by opublikować, kiedy wzorem Kopernika,  będzie tzw. dojutrek. Powszechnie myślimy – trudno – bluźnierca, zaprzaniec, lewak, bezbożnik,  takie były czasy i wyroki. Otóż ten zasłużony dla Rzplitej szlachcic, Kazimierz Łyszczyński, żołnierz, jezuita, filozof, poseł na Sejm a także sędzia, nakazał Kościołowi zwrócić majątek zabrany obywatelowi. Niedługo po tym , skazano  go na stos. Król Sobieski złagodził wyrok (ścięcie głowy). Spalono dzieła, wyrwano plugawy język, obcięto rękę (która pisała) i głowę, a ciało i tak  spalono bo oskarżali biskupi.  Okazało się, że ów filozof pożyczył  pieniądze sąsiadowi, który zamiast je oddać, wykradł owe dzieło, zadenuncjował biskupowi, tenże do prymasa, a prymas,  widząc że prawo polskie  nie przewiduje kary, jaka owemu heretykowi „się należała”, zgłosił sprawę do Watykanu, bo inne rozwiązanie nie wchodziło w rachubę. Przewiną tego nieszczęśnika było, jak się domniemywa, sprawa sądowa owego majątku i zbyt natarczywego nachodzenia dłużnika, denerwowanie go  i zakłócanie miru domowego. Jak długo takie szykany można tolerować.  Niezależnie od tego, co stanowi prawo, rozwiązania w praktyce się znajdą, wystarczy wola suwerena, o czym znakomicie pisze Karl Schmidt.

Niezmiernie budujące jest zainteresowanie bankowców historią, a przykład owego wyroku pokazuje, co może czekać tych, co wywłaszczają banki z ich majątków, a na dodatek tworzą jakieś grupy nacisku, żerując na dobrotliwości reszty społeczeństwa. Jak ważna była i jest wiedza, aby  zachować majątek a często życie. Okazuje się, że wiedza może nie wystarczyć, trzeba umieć zarządzać także niewiedzą.  Banki są organizacjami inteligentnymi,, kreatywnymi, więc  umiejętność korzystania z wiedzy  i zarządzania niewwiedzą posiadają . Decyduje  ona o  wartości rynkowej poprzez  wytwarzanie „produktów bogatych w  nikomu nieznaną wiedzę”.  Umiejętność ta  musi iść w parze z niewiedzą innych, któremu owe  bogate w wiedzę produkty sprzedamy.

Banki jak widać, posiadają rozległą wiedzę i  dzielą się nią także z owymi grupami nacisku, sądami, prasą,  by dać odpór  np.  „ofensywie  medialnej prawników”, o czym pisała już w maju 202r. DGP, publikując załącznik biznesowy pod tytułem „Poradnik frankowicza”. Dla równowagi napisałem „Poradnik antyfrankowicza”, bo jak informowały banki „ na rynku panuje stronnicza narracja prezentująca jedną stronę medalu”  (artykuł dostępny  m.in. na portalu: www.bankowebezprawie.pl)

Banki informują, że finansowanie walutowe uruchomiło wielki boom budowlany, co było w interesie konsumentów i całej gospodarki, budżetu państwa i polityków.  Kredyty walutowe wywołały wiele  pozytywnych procesów społecznych, prawnych i politycznych, za co banki absurdalnie oskarża się o to, że: udzielały kredytów w złej wierze, cynicznie wciągały klientów w pułapkę kursów walutowych, zatem wszystkie oskarżenia wobec banków pozbawione są podstawy logicznej, faktycznej, ekonomicznej, po to by uniknąć skutków decyzji kredytowych podjętych pierwotnie przez naciskającą grupę interesu, a setki kancelarii prawnych przemysłowo oferują usługi w ich grze sądowo-ekonomicznej przeciwko bankom.

Te i inne uwagi znajdziemy w owym artykule prof. Kalickiego.  Publikację tę skomentował dość profesjonalnie mec. Arkadiusz Szczęśniak – prezes Stowarzyszenia SBB.  Odnoszę wrażenie, że znakomici fachowcy – finansiści, ekonomiści i analitycy takich „nudnych” publikacji nie czytają, bo wiedzą swoje. Nie czytają też zapewne publikacji prof. Ewy Łętowskiej, która od strony prawnej wyłożyła znakomicie, o co w sporze chodzi. Można rzec, sporządziła tzw. gotowca dla  stosujących prawo, pozwalające określić kto, kiedy, i  co  czynić według prawa powinien.

Ma rację prof. Kalicki pisząc o znaczącej roli kredytów walutowych dla gospodarki, rządu i systemu bankowego oraz  bezpodstawności oskarżeń wobec banków. Ale przedmiotem sporu nie są kredyty walutowe, tylko złotowe, indeksowane do walut obcych, głownie CHF. Dla jasności – w kredytach walutowych nie ma żadnych klauzul indeksacyjnych czy waloryzacyjnych, więc nie ma tam sporu, i nie o tych kredytach orzekał TSUE, SN, RPO UOKiK, bo tam klauzul abuzywnych po prostu nie ma.  A są one w umowach o kredyty złotowe indeksowane, waloryzowane, denominowane do walut obcych.

Skoro prof. Kalicki a także inni znakomici specjaliści nie zgadzają się z  autorytetami prawniczymi, UOKiK, orzeczeniami TSUE, SN i sądów powszechnych, bez ich specjalnej analizy, może trafią do przekonania proste słowa ekonomisty, pseudobankowca, w zasadzie amatora w zestawieniu z profesjonalną siłą banków.

Zgadzam się z profesorem Kalickim, że należy się  „instytucjonalna ochrona przedsiębiorczości i biznesu”  i że  „polityka wkracza w sferę ekonomii i  zaczynana jej szkodzić”, że w Polsce nie ma należytej ochrony własności. Prawda, następuje proces wywłaszczania banków, szczególnie tych, w których  właściciele  pożałowali 40 baniek na zatrudnienie rekomendowanego, wybitnego fachowca.

Ale, dla zachowania równowagi, Pan profesor winien zgodzić  się z tym, że   profesjonalna ochrona należy się także konsumentowi jako stronie słabszej w kontaktach z biznesem, specjalistami, ekspertami, także sądami.  

Już w  2017 jeden z ekspertów pisał, że: „Jedynym czynnikiem rozstrzygającym jest to, czy działania niektórych banków były zgodne z prawem czy też nie. Wystarczy sprawdzić, czy banki poinformowały o naturze oferowanego instrumentu finansowego i czy doszło lub nie do wprowadzania w błąd obywateli.  Szukanie rozwiązania dlatego trwa tak długo, bo nikt nie chce odpowiedzieć na to fundamentalne pytanie”.  Bo jak odpowiedzieć na to pytanie, kiedy wszystkie przepisy prawa potwierdzają abuzywność owych klauzul i na tę okoliczność chronią  jednoznacznie konsumenta?

Problem abuzywności klauzul indeksacyjnych był znany od wielu lat, ale dopiero orzeczenia TSUE i Sądu Najwyższego   spowodowały konieczność zajęcia się tym problemem. Dziś, gdy  konsekwencje ekonomiczne  stosowania   klauzul abuzywnych okazują się znaczące, trudno   liczyć na pomoc instytucji finansowych czy władz,  które podobnie jak w latach 2006-2007,  robią wszystko, aby problem co najmniej odwlec w czasie. Zorientowały się, że rozwiązanie problemu pociągnie za sobą nie tylko spadek zasobności banków, ale także obniży potencjał ekonomiczny całej gospodarki. Dlatego  udają,  jakoby problemu nie ma, czego potwierdzeniem może być też to, że  wyroki TSUE, SN  oraz ich znaczenie dla kredytobiorców są wręcz ignorowane.    Natomiast typowe komentarze klientów to:   „Ciekawe jak długo jeszcze będą nas olewać i pozwalać na takie bezprawie i krzywdzenie obywateli, udając ze nic się nie stało a proceder trwa w najlepsze….” oraz   „To jest żenujące, jak traktuje się obywateli polskich, którzy zostali tak oszukani przez banki, a rząd polski nic z tym nie robi……!!!!”

 Wydawało się, że ten „ jedyny czynnik” , o którym wspomina prez. Sadowski, został  już rozstrzygnięty, ale  końca problemu nie widać. Sądy rozstrzygają sprawy na korzyść kredytobiorców, ale w takim tempie zajmie to kilkadziesiąt lat.  Nadal pokutuje brak  wiedzy sądów o aksjologii prawa konsumenckiego i praktyki orzeczniczej, co znakomicie wyłuszczyła prof. Ewa Łętowska w swoim  artykule  (DGP z dnia 8.08.2020r), stwierdzając: „Brnięto w procesy w nadziei, że utrzyma się korzystny dla banków, a sprzeczny z prawem UE trend orzeczniczy”. Czy władze stać będzie na rozwiązania, które w świetle prawa polskiego i UE może być tylko jedno, tj. wyeliminowanie klauzul abuzywnych z obrotu prawnego? Czy nadal frankowicze będą traktowani jako ci, którzy wbrew własnej woli będą wspierać banki i całą gospodarkę?

Dlatego,  aby im pomóc,  spróbujmy przedstawić  początek problemu, pozostawiając stronę formalno – prawną  specjalistom w dziedzinie prawa.  Czy  frankowicze byli tak chciwi albo naiwni jak dzieci, że brali kredyty, które okazały się znacznie droższe od wszystkich innych?  Czy banki informowały o naturze oferowanego instrumentu finansowego i czy doszło lub nie do wprowadzania obywateli w błąd?

Wiadomo, że w latach 2004-2008 doszło  do umocnienia złotego, wbrew długoterminowemu trendowi. Wtedy to  wprowadzono opcje walutowe których mechanizm „finansowania ” był  bliźniaczo podobny do kredytów „frankowych”. Jednak problem został rozwiązany, bo dało się wykazać, że zastosowały mechanizm, który gwarantował  im nieuprawnione zyski. Dlaczego więc  banki nie kwapią się do rozwiązania problemu kredytów indeksowanych, na których zarobiły ogromne pieniądze i  twierdzą, że wszystko jest OK? 

Prof. Andrzej Sławiński, członek Rady Polityki Pieniężnej w latach 2004–2010, stwierdził, że działania zabezpieczające banki przed ich ryzykiem walutowym wpływały na kurs złotego. Banki sprzedawały franki na termin na rynku kasowym, by kupować złote. I przez to kurs (złotego) szedł w górę”, co było korzystne dla banków, ale  bardzo niekorzystne  dla  frankowiczów, o czym banki doskonale wiedziały.  Co jedna strona zyskiwała –  to druga traciła;  nie ma w umowie  innych stron,  co często sugerują banki.

Nie ulega wątpliwości, że oferty kredytów złotowych indeksowanych do CHF były  prezentowane jako tańsze oraz niewymagające wysokiej zdolności kredytowej jak np. kredyty  nieindeksowane.  To są jedyne powody, dla których kredytobiorcy  decydowali się na takie kredyty. Ale w rzeczywistości  kredyty te  nie były, bo nie mogły być  tańsze. Byłaby to wręcz „herezja”,  gdyby banki oferowały kredyty z oprocentowaniem znacząco niższym od rynkowego. Piszą  o tym także obrońcy interesu banków w „Poradniku frankowicza”,  m.in. prof. UG Leszek Pawłowicz (w dodatku DGP z 19.05 br.) W rzeczywistości  zapisane w umowie oprocentowanie takich kredytów, dotyczyło tylko waluty indeksacyjnej (CHF), a nie waluty  kredytu poddanej  indeksacji, co łatwo sprawdzić obliczając RRSO w  PLN.    Skoro w latach 2004-2008 złoty był przewartościowany, banki  przygotowały oferty na kredyty długoterminowe, w których wystarczyło założenie, że wartość  indeksu czyli kurs PLN/CHF będzie wzrastała.  Ponieważ  liczba ofert kredytów indeksowanych rosła,  nowopowstała  KNF zobowiązała  banki do przedstawiania min. dwóch  alternatyw dla kredytu indeksowanego. W praktyce okazało się to fikcją, bo konstruowano je tak , by potwierdzały, że  to  właśnie  kredyt indeksowany jest najlepszym rozwiązaniem.  Niestety nadzorowi zabrakło inwencji albo woli, by zobowiązać banki do przedstawiania RRSO w walucie kredytu, co wprowadzono o wiele za późno. 

Mechanizm działania klauzul indeksacyjnych wskazuje, że  banki  musiały sporządzać kalkulacje w oparciu o trendy kursowe, aby na takich kredytach zarobić nie mniej niż na kredytach złotowych.  Proces przygotowania/konstruowania ofert oraz  ich wprowadzanie do obrotu   podlegają dokumentacji  oraz zatwierdzeniu przez zarządy banków, bo takie „łamańce prawne” nie mogły się  znaleźć na rynku przypadkowo. Bank  powinien  posiadać  sporządzone  w  formie  pisemnej procedury  wewnętrzne, określające  sposób  i  zakres  informowania  każdego  klienta   o  związanym  z kredytem  ryzyku,  jak  i  jego  konsekwencjach.  Jednak banki odmawiają  jej udostępnienia twierdząc, że np. zaginęły. Trudno uwierzyć, że dokumentacja,  która służyła pozyskaniu klientów, przepadła. Dlatego teza, że obywatele zostali wprowadzeni w błąd co do natury tych umów oraz wszczepionego do nich  instrumentu finansowego, jest jak najbardziej zasadna. Użycie takiego instrumentu/ indeksu stanowi grę na rynku finansowym, dopuszczalną jedynie  między profesjonalistami,   a włączenie go do umowy o kredyt hipoteczny nie jest zgodne z naturą kontraktu, bo  stawia kredytobiorcę w niekorzystnej sytuacji od momentu zawarcia umowy.  Niskie oprocentowanie, deklarowano w umowach, okazało się  w praktyce znacznie wyższe. Nikt z kredytobiorców nie dostawał  rozliczeń w złotych, które by ujawniły efekty indeksacji tj. zawyżone koszty odsetek, gdzie ukrywano spready, oraz przeszacowanie/ indeksację  zwiększającą  kwotę zadłużenia.   W umowach kredytowych nie ma takich pozycji  kosztów kredytu ,jak koszt spreadu czy indeksacji. Nie ma ich też  w definicji kredytu (art 69 prawa bankowego). 

To nie moda na kredyty indeksowane spowodowała zwiększenie  na nie popytu, czy rzekoma chciwość klientów. To  dobrze skalkulowane pod względem finansowym i sformowane pod względem marketingowym  oferty bankowe zwiększyły zainteresowanie tego typu kredytami. Umieszczona w umowie, czasem w  regulaminie kredytowania,  klauzula indeksacyjna w formie instrumentu finansowego, nie była  łatwa do interpretacji/identyfikacji nawet przez specjalistów z dziedziny prawa i finansów, a co dopiero przez zwykłego konsumenta.   Oferty te wskazywały na oprocentowanie znacząco niższe  od rynkowego, ale w praktyce okazało się, że jest ono wyższe, co łatwo wykazać na podstawie historii spłat. Gdyby  kredytobiorcom przedstawiono  rzeczywisty efekt indeksacji, np. że kwota  kredytu  zwiększa się  o spread  (5-10%)  już  w dniu jego zaciągnięcia,   taka oferta już wzbudziłaby wątpliwości. A to dopiero początek problemu,  bo nawet niewielki wzrost indeksu, czyli kursu PLN/CHF powoduje dalszy wzrost kosztów, przez co oferty takie stają się niekonkurencyjne.  Zatem to nie chciwość kredytobiorców, lecz specyficznie konstruowane bankowe oferty,  proponujące pozornie niższe oprocentowanie , wprowadzały klientów w błąd  i  wywołały popyt na tego rodzaju kredyty,

Nawet nie mając walut obcych banki  mogły w tym procederze uczestniczyć, bo po zawarciu umowy o kredyt zamieniały PLN na CHF, jakoby kupowały od klienta walutę obcą, co w rzeczywistości nie miało miejsca.  Już  ten pierwszy zapis  księgowy winien był wzbudzić podejrzenie nadzoru bankowego; nie odzwierciedlał on bowiem rzeczywistej transakcji, natomiast otwierał  sztuczną pozycję (długą) walutową i furtkę do spekulacji np. do  obrotu swapami itp instrumentami,  pod pozorem zabezpieczenia  tych nierzeczywistych pozycji walutowych.  Jeśli  koszty  na tych zabezpieczeniach były duże,  to trudno je nazwać przypadkowe. Przygotowując ofertę na kredyt indeksowany, bank   miał pewność, że  osiągnie zyski w przyszłości, co potwierdzały analizy trendów oraz rzeczywistość, na którą banki miały także znaczący wpływ. Mechanizm działania klauzul indeksacyjnych  potwierdza, że  banki nie wprowadziłyby ofert kredytowych z  tak niskim oprocentowaniem, jakie deklarowano w umowach.

Skoro dotychczas  kredytobiorcy  ponosili koszty indeksacji a  bankom powodziło się dobrze, przyszedł czas, aby ten proceder zakończyć i po prostu anulować jej efekty, nic więcej. Nie wiążą się z tym ani dodatkowe koszty ani zyski dla żadnej ze stron. Banki  musiałyby pomniejszyć swoje zyski   o   zawyżone odsetki i  zadłużenie klientów.  Ani banki ani  rządzący nie podjęli dotychczas prób koncyliacyjnego  rozwiązania, które byłoby korzystne dla wszystkich.  Ale  zapewne uznano, że lepiej niech ci frankowicze płacą, bo ich na to stać.  Sprawy będą zatem przeciągane, bo jest  to dla banków i  władz  bezkosztowe i bezpieczne. Oficjalnie zaś  mogą twierdzić, że „popieramy słuszne roszczenia frankowiczów”,

Jak stwierdza prof.  Piotr Mielus „ w latach 2008-2015 polskie banki traciły na swapach duże pieniądze, a te  wszystkie te koszty związane z odsetkami i kwotami kapitału przerzucały na klientów”. Skoro bank na swapach  poniósł straty – to  powinien je pokryć.  Nie da się  ich przypisać do umów  o kredyt indeksowany, bo proceder indeksacji nie wymagał zaangażowania  waluty obcej. Ponadto  banki  zataiły/ukrywały przed klientem wiele istotnych informacji dotyczących natury i konsekwencji wynikających z zawarcia umowy . Nie ma więc powodu, by klient płacił za nieuczciwość, brak wyobraźni i nieodpowiedzialność bankowców.

Konsument,  skuszony ofertą niskiego oprocentowania,  stał  się  nieświadomym graczem na rynku finansowym, na co nie był przygotowany, bo żaden z banków natury i konsekwencji  takich  transakcji nie wyjaśniał. Jak wiadomo banki  miały  wiele narzędzi wpływu na  umocnienia franka, z których korzystały, bo było to w ich interesie. A czy kredytobiorcy – konsumenci mieli wpływ na  obniżanie kursu?  W tym nierównym  zakładzie walutowym kredytobiorca nie miał szans.  Zatajenie przed klientem  ważnych informacji  ma w tym procederze kluczowe znaczenie, gdzie konsument wydając pieniądze na nieruchomość,  zostaje związany umową na długie lata i  nie ma dalszych środków na prowadzenie gry rynkowej z bankiem.  To jest zasadnicza nierówność stron, więc  prawa konsumenta  w zderzeniu z profesjonalistą winny być  chronione. Przepis art. 385’ Kc stwierdza, że postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne).  Zastanawiające jest dlaczego sytuacja prawna takich kredytów jest nadal dyskutowana, a ochrona konsumentów poddawana w wątpliwość? Problem ten opisuje znakomicie  prof. E. Łętowska, wskazując też na konieczność stosowania prawa i orzecznictwa UE w tym zakresie.   Nie ulega wątpliwości, że  umowy o kredyt indeksowany/waloryzowany do waluty obcej były skonstruowane w sposób specyficzny i  zawierane w sposób adhezyjny, co zapewniało przewagę bankowi już w chwili jej zawarcia.  Potencjalny klient nie miał wpływu na jej  konstrukcję. W takiej sytuacji  utrata przez banki dodatkowych korzyści z indeksacji nie oznacza  w żadnej mierze wzbogacenia się frankowiczów kosztem profesjonalistów, a jedynie doprowadzenie do równowagi stron. 

Można zgodzić się z prof. J. Kseniem który stwierdził, że w tym procederze wiele instytucji się skompromitowało, ale najbardziej skompromitował się rząd. Nie dość, że nie panował nad apetytami instytucji finansowych, to jeszcze sam pogłębiał kryzys. Kryzys  finansowy w latach 2008-2011 w zapowiedziach polityków i nadzorców  miał ukrócić  takie praktyki, ale nic takiego nie nastąpiło.  Banki, które wprowadziły ludzi w niebezpieczną uliczkę kredytów frankowych, nie powinny mieć prawa, aby doić ich na dodatkowe 5-10%  w postaci  spreadu. Skoro bank udzielił klientowi kredytu nominowanego w walucie obcej, ale fizycznie „nie sprzedawał waluty”, to nie ma uzasadnienia, by stosował odmienne kursy walutowe przy wypłacie i spłacie kredytu.

W państwie prawnym ochrona konsumenta na rynku finansowym stanowi jeden z istotnych elementów ochrony prawnej. W interesie państwa jest nie tylko stworzenie cywilnoprawnych ram wymiany handlowej, lecz również bezpośrednia ingerencja w ten obrót, jeśli naruszane są  uprawnienia  konsumenta.

Ireneusz Łazarski

prawnik, biegły rewident

absolwent ekonomii i finansów

Georgetown University, Washington D.C

 

 

 

 

 

Aktualizacja: 26.10.2020, 21:00 Publikacja: 26.10.2020

Krzysztof Kalicki: O kredytach, franku i paleniu czarownic

 

Platońska podstawa funkcjonowania ludzkości: z prawdy powstaje prawda, ale z fałszu nigdy prawda nie powstaje.

W sprawach kredytów walutowych pragnę zabrać głos jako ekonomista i obywatel, bo „kto milczy, ten się zgadza”. Ja nie mogę się zgodzić z tym, co dzieje się w polskiej gospodarce. Na skutek presji lobby kredytobiorców walutowych do systemu stabilności finansowej wprowadziliśmy „konia trojańskiego” – interpretację prawa kwestionującą podstawy ekonomii.

Zainspirowała mnie książka Y.N.Harari „Sapiens”, w której autor pokazuje, jak na przestrzeni dziejów ludzkich prawo było wykorzystywane instrumentalnie w interesie jednych grup kosztem innych. W każdym kodeksie, od Hammurabiego do współczesności, deklarowanym celem była sprawiedliwość sankcjonująca egzekwowany ład społeczno-polityczny. Sprawiedliwość okazała się przewrotna prowadząc do sytuacji, gdy ktoś inny wpływa na zdarzenia ekonomiczne (np. zmiany kursu walutowego to element polityki rządów i banków centralnych), ale odpowiedzialnych szuka się gdzie indziej (np. w bankach). Nie ma różnicy między pożyczkobiorcami walutowymi i złotowymi, ale asymetria w interpretacji prawa powoduje, że jedni odnoszą wysokie korzyści z orzeczeń sądów (w mojej opinii wydanych z nadużyciem prawa oraz praktyki ekonomicznej i bez zachowania zasady proporcjonalności), a inni dźwigają ciężar swojego długu samodzielnie. Tę nieuczciwą grę ekonomiczną obudowuje się „sprawiedliwymi” przepisami prawa lub swobodnymi jego interpretacjami. Zawsze dzieje się to pod wzniosłymi hasłami „sprawiedliwości” czasami z przymiotnikami społecznej, politycznej, historycznej, socjalnej etc. Aby tego dokonać, trzeba daną grupę ludzi czy instytucji w jakiś sposób wyizolować i zdyskredytować głosząc wszem i wobec, że taka grupa stanowi źródło zanieczyszczenia relacji społecznych, bo: jest nieuczciwa, kłamie, kradnie, ma złe intencje, malwersuje etc.

Zbrukane osoby czy instytucje łatwo jest w majestacie prawa pozbawić majątku, wywłaszczyć, obciążyć. Drastycznym przykładem jest historia spalenia na stosie – zgodnie z prawem – 200 rzekomych czarownic na Islandii na przełomie XVI/XVII w. Badania wykazały, że pozbawiono tak życia 199 bogatych gospodarzy, bo społeczność uznała, że bez czarów nie mogliby uzyskać korzyści gospodarczych. Sądy wydały wyroki prowadzące do spalenia na stosie, a majątek przypadł lokalnej społeczności. Rabunek i zbrodnia dokonały się w majestacie prawa.

Dziś ten mechanizm działa podobnie, choć w bardziej subtelny sposób. Dobrym przykładem są procesy społeczne, prawne i polityczne odnoszące się do kredytów walutowych. Banki dość absurdalnie oskarża się o to, że: udzielały kredytów w złej wierze, cynicznie wciągały klientów w pułapkę kursów walutowych, udzielając kredytów w walutach nigdy tych walut nie miały, ustalały kursy walut, manipulowały i przewidywały zdarzenia w ciągu 20 lat kredytowania etc.

Wszystkie podnoszone przez niezadowolonych kredytobiorców oskarżenia pozbawione są podstawy logicznej, faktycznej, ekonomicznej i są petryfikacją zmitologizowanych zdarzeń – w jednym celu: aby uniknąć skutków decyzji kredytowych podjętych pierwotnie przez naciskającą grupę interesu.

Nie wspomina się o lobbystycznych działaniach na rzecz frankowiczów, o presji wywieranej na politykach, o nieodpowiedzialnych obietnicach wyborczych, o konfliktach interesów sędziów, prawników, dziennikarzy czy polityków, o setkach kancelarii, które oferują wręcz przemysłowo usługi w ich grze sądowo-ekonomicznej przeciwko bankom.

W latach 90. klienci nie zaciągali kredytów walutowych, ponieważ Polska miała nieuregulowane zobowiązania międzynarodowe, a dostęp do finansowania walutowego był dla osób fizycznych bardzo ograniczony. Z drugiej strony popyt na mieszkania był ogromny. Po trzecie, oszczędności krajowe i podaż kredytów w złotych była niewystarczająca i droga. Po czwarte, szybko rosnąca polska gospodarka powodowała, że do kryzysu światowego 2008 r. złoty był stabilny, a nawet umacniał się w stosunku do walut o bardzo niskim oprocentowaniu, jak frank czy euro.

Finansowanie walutowe uruchomiło wielki boom budowlany, co było w interesie konsumentów (zamiast płacić za wynajem obsługiwali kredyty), całej gospodarki, budżetu państwa i polityków. Alternatywą do własności mieszkań była perspektywa uzyskania po wielu latach lokali finansowanych z własnych oszczędności i drogi wynajem (przy ograniczonej podaży mieszkań). Trudno założyć, że 800 tys. rodzin, które skorzystały z finansowania w walutach, dały się manipulować „złym bankom”. Te kredyty brali ludzie wykształceni, pracujący w biznesie menedżerowie, bankowcy, ubezpieczyciele, dziennikarze, sędziowie, prawnicy, parlamentarzyści, ministrowie etc.

Spór o uczciwą i rzetelną interpretację faktów jest prowadzony między kilkunastoma bankami a kilkusettysięczną armią wpływowych warstw społecznych, widzących swoją szansę obniżenia kosztów kupna swoich nieruchomości poprzez redukcję wartości zaciągniętych kredytów w bankach, szacowaną na co najmniej kilkadziesiąt miliardów złotych utraconej wartości aktywów. Skutki podjęcia ryzyka walutowego przez kredytobiorcę mają ponieść w całości banki (de facto reszta społeczeństwa), a ci, którzy takiego ryzyka nie podjęli i zaciągnęli zobowiązania w złotych, ponoszą w całości koszty wysokich odsetek od kredytu złotowego. Ta ekwilibrystyka doprowadzi do nieuzasadnionych transferów gotówki na rzecz kredytobiorców walutowych z poszkodowaniem reszty społeczeństwa.

Przypisanie bankom „ciemnych mocy” pozwala, jak opisał to prof. Y.N. Harari, wyizolować tych, na których wpływowe grupy społeczne przerzucają w majestacie prawa znaczącą część kosztów finansowania ich mieszkań i domów. Odpowiedzialni za to, zgodnie z teorią Harariego, są szamani umysłu i prawa. Nazywanie działania banków oszustwem wymierzonym przeciwko interesom konsumentów jest nadużyciem prowadzącym do nieobliczalnych konsekwencji.

Prof. Y.N.Harari podkreśla, że takie „zjawiska można zgłębiać tylko poprzez dociekanie zdarzeń, okoliczności i stosunków władzy, za sprawą których wytwory wyobraźni przeistoczyły się w okrutne – i bardzo realne struktury społeczne”.

Pomijanie przez prawników kwestii obrotu gospodarczego i ekonomicznych skutków zawężonego oglądu może prowadzić nie do prawdy, ale do jej fałszowania. Tymczasem, przede wszystkim trzeba ocenić, co jest, a co nie jest abuzywne w gospodarce rynkowej, którą gwarantuje polska Konstytucja.

OCENA EKONOMICZNA ORZECZEŃ SĄDOWYCH

Mam poważne wątpliwości, czy sądy, które tak ochoczo walczą o przestrzeganie Konstytucji w swojej sprawie, równie fundamentalnie stosują ją w sprawach gospodarczych. Dla życia gospodarczego fundament stanowi art. 20 Konstytucji: „Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej” oraz art. 22 wprowadzający zasady ograniczenia wolności działalności gospodarczej. Wolność gospodarcza oznacza swobodę tworzenia podaży produktów oraz ustalania przez sprzedających cen i warunków umownych na konkurencyjnym rynku – o ile w interesie publicznym nie zakazuje tego ustawa. Żadna ustawa nie zakazała obrotu dewizowego czy oferowania kredytów. Tymczasem wiele wyroków w sprawach dotyczących kredytów budzi wątpliwości ze względu na brak wiedzy eksperckiej osób rozstrzygających spór i niewchodzenie w meritum.

Konstytucja chroni prawo własności w art.21 („Rzeczpospolita Polska chroni własność”) oraz w art. 64: „własność, inne prawa majątkowe oraz prawo dziedziczenia podlegają równej dla wszystkich prawnej”, „własność może być ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza ona istoty prawa własności”, a „wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem”. Tu również rodzą się poważne wątpliwości, czy wyroki niektórych sądów chronią własność i czy nie następuje wywłaszczenie banków tylnymi drzwiami (bez ustaw i odszkodowania). Majątek banków przy głęboko wątpliwej ocenie nieuczciwości praktyk rynkowych i ich „abuzywności”, jest redukowany w olbrzymiej skali, która może sięgnąć 60 mld zł, a nawet w skrajnej sytuacji 200 mld zł. Dodajmy, że ten majątek wywłaszczany na rzecz kredytobiorców walutowych jest finansowany z oszczędności innych konsumentów, którzy są deponentami lub pożyczkodawcami dla banku. To oni jako deponenci, kredytobiorcy złotowi, czy inni użytkownicy usług bankowych oraz pracobiorcy, akcjonariusze, a na koniec budżet państwa, zapłacą za majątek przysporzony kredytobiorcom walutowym w skali nieuzasadnionej ani rzeczywistością gospodarczą, ani społecznie, ani etycznie. Parafrazując, jeszcze nigdy tak wielu nie płaciło za tak niewielu. Tak czy inaczej, zjawisko to powoduje asymetryczne korzyści jednej wpływowej grupy społecznej kosztem reszty nieświadomego społeczeństwa.

Trzeba podkreślić, że banki po stronie pasywnej mają zobowiązania wobec deponentów i pożyczkodawców, które muszą spłacić. Z tych depozytów i pożyczek skorzystali kredytobiorcy – w tym we frankach. W wyniku decyzji sądów sprowadzających zobowiązanie kredytobiorcy do kwot w złotych po kursach historycznych, następuje po stronie banków utrata aktywów pokrywających ich zobowiązania wobec deponentów. W konsekwencji banki odnotowują stratę w ciężar kapitałów własnych, które w wielu przypadkach mogą okazać się niewystarczające lub wytworzyć ryzyko destabilizacji sektora.

O CO CHODZI Z TĄ ABUZYWNOŚCIĄ KURSU BANKOWEGO? CZYM JEST RYNEK WALUTOWY?

W tym miejscu chciałbym wykazać, że próby interpretacji zgodnej z konstytucją działalności gospodarczej, jako nieuczciwych praktyk rynkowych są, moim zdaniem, niedozwoloną interpretacją rzeczywistości gospodarczej i wybiegiem prawnym prowadzącym do wywłaszczenia banków (i innych konsumentów) na rzecz silnie lobbujących frankowiczów.

Kredytobiorcy twierdzą, że bank swobodnie ustalił w tabeli kurs walutowy. Fałszywość tej tezy jest dla ekonomistów jasna. Kurs waluty, jak każda cena, ustala się na wolnym rynku w wyniku ścierania się sił podaży i popytu.

Z uzasadnień wyroków sądowych wynika, że środowisko sędziowskie w dużej części nie rozumie, czym jest rynek walutowy. Nie rozumie też tego prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Jest to rodzaj rynku finansowego – po pierwsze – nieregulowany, a po drugie – niezinstytucjonalizowany, czyli taki, na którym transakcje są dokonywane w sposób swobodny i niezorganizowany pomiędzy zainteresowanymi podmiotami. Ważną cechą rynku walutowego jest rozproszenie jego uczestników, tak po stronie popytu, jak i podaży, bez ingerencji żadnych zinstytucjonalizowanych podmiotów. Transakcje wymiany zawierane są przez nieustannie zmieniający się zbiór podmiotów całego świata i dokonywane są w każdej milisekundzie.

Nie istnieje system ustalania kursu referencyjnego dla całego rynku, a ustalane przez banki kursy średnie są estymowane na podstawie doboru cząstkowych, ale reprezentatywnych źródeł informacji. Innymi słowy, kurs jest ustalany w oparciu o transakcje wykonane przez uczestników rynku.

Sędziowie pomijają ten niewygodny fakt dla uzasadniania rzekomej abuzywności. A przecież na co dzień wszyscy mamy do czynienia z kształtowaniem cen. Nikt nie tłumaczy, jak wygląda dany proces dochodzenia do ceny rzodkiewki – ważne, aby była ona konkurencyjna na rynku.

Rynek istnieje dzięki konkurencji cen/kursów, dlatego podnoszenie w tym kontekście zarzutu abuzywności jest absurdalne. Kurs walutowy na rynku nie może być abuzywny, gdyż banki nie mają monopolu na sprzedaż czy kupno waluty obcej. Gdyby kurs odbiegał od rynku, to bank albo by tracił środki sprzedając walutę zbyt tanio, albo nie zarabiałby na transakcjach walutowych, ponieważ kontrahenci nie chcieliby zawierać z nim transakcji niekorzystnie.

Tymczasem, w większości uzasadnień wyroków uznających proces ustalania kursu walutowego przez bank za abuzywny, brak jest dowodów, że kursy walutowe banków byłyby określane w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami. Jeśli sąd zastanawia się nad wartością kursu walutowego kwestionowanego przez klienta, wówczas najczęściej dochodzi do wniosku, że kurs był po prostu rynkowy i nie ma podstaw do unieważniania umowy.

Największym problemem banków jest, że sędziowie kierują się nie tylko przepisami – ale wiedzą lub niewiedzą – finansową, kodem kulturowym wyrosłym mniej lub bardziej z gospodarki centralnie planowanej lub rynkowej, bardziej lub mniej fundamentalną aksjologią i etyką, uprzedzeniami do instytucji działających na rynku, „sprawiedliwością społeczną” lub polityczną etc. działając na rzecz wybranej grupy społecznej. Strony oczekują równego i sprawiedliwego traktowania, aby nie mieć wrażenia, że argument „bank ustalił kurs” jest tylko pretekstem i wybiegiem prawnym w celu uzasadniania rzekomej abuzywności działania banku.

Jeżeli podważa się konstytucyjne zasady działania gospodarki rynkowej i kształtowanie cen czy kursów przez rynek, to paradoksalnie może okazać się abuzywna każda cena proponowana przez dowolnego sprzedawcę każdego towaru jedynie dlatego, że klient nie ma możliwości odtworzyć zdarzeń, które do danej wartości doprowadziły. Podważa się w ten sposób: mechanizmy wolnego rynku – w tym w zakresie ustalania kursów walut w wyniku popytu i podaży na efektywnym rynku walutowym, zmiany wartości pieniądza w czasie – w zależności od stóp procentowych dla danego rodzaju pieniądza, marże banków wynikające z indywidualnej kalkulacji gospodarczej i ponoszonego ryzyka.

Problem zaczyna się tam, gdzie swoboda interpretacji prawnych i niezrozumienie procesów gospodarczych pozwala bez udowodnienia nieuczciwego zamierzonego działania interpretować decyzje na korzyść lobby frankowiczów.

Abstrahowanie od rynku i kalkulacji gospodarczych w przypadku kredytów walutowych prowadzi do obalenia umów kredytowych i zapewniania jednemu segmentowi konsumentów wieloletniego finansowania nabytych nieruchomości bez konieczności ponoszenia przez niego adekwatnych rynkowo kosztów. Trzeba tu podnieść, że rozliczanie tych unieważnionych umów po kursach historycznych prowadzi do precedensu, który w żadnej mierze nie jest akceptowalny dla ekonomisty, bankowca, człowieka o zdrowym rozsądku oraz nie powinien być też akceptowalny dla prawników czy też nadzorców.

Źródłem tych błędnych założeń – w mojej opinii – jest niedostateczna wiedza o funkcjonowaniu rynków i sposobie kształtowania cen, o regulacjach sektorowych, o produktach finansowych i kontraktach, które je regulują. W oparciu o swobodną interpretację sędziów rozstrzyga się o rudymentarnych kwestiach konstytucyjnych, swobodzie rynkowej, ochronie własności, regulowania zobowiązań, ważności i trwałości umów, wywłaszczenia z majątku, podważeniu interesu gospodarczego. Czy nie jest to opisane przez prof. Y.N.Harariego nadużycie prawa w interesie grupowym?

Dr hab. Krzysztof Kalicki jest profesorem Akademii Leona Koźmińskiego. Były wieloletni prezes Deutsche Bank Polska.

 

swoją drogą wzruszajace i budujące, że pan profesor porzucił makiawelizm na rzecz platonizmu

Lubię to! · Odpowiedz · 1 · 4 t  · Edytowany

Tomasz Głąb

może warto, aby Redakcja rozważyła zamieszczenie przy tekście bankiera klauzuli: „Opinie publikowane w „Rzeczpospolitej” są częścią debaty publicznej i niekoniecznie odzwierciedlają poglądy redakcji”

Lubię to! · Odpowiedz · 1 · 4 t

Franciszek Poznański

Panie profesorze, jakim prawem banki mają oddać frankowiczom pieniądze za przegrany proces (po przekrecie „na franka” ) ze zdeponowanych oszczędności swoich klientów? Dlaczego nie z miliardowych zysków, które uzyskiwały przez ostatnie 10 lat, którymi chwaliły się w corocznych sprawozdaniach? Gdzie są te miliardy? I drugie pytanie: skoro te kredyty były uczciwe i zgodne z prawem, to dlaczego są zabronione w całej Europie i wszystkie kraje poza Polską poradziły sobie z tym problemem? Czekam na odpowiedż, ale zapewne Pan profesor nie odpowie.

Wanda Jerzyk

to był przekręt i pan o tym dobrze wie, w 16 panstwach wykonano go, nie tylko w Polsce

Lubię to! · Odpowiedz · 1 · 7 t

 

Łukasz Kuźma

Pan Profesor za to nie rozumie czym jest prawo konsumenckie. To są wadliwe umowy. Problem jest prawny nie ekonomiczny. Umowy w tym kształcie nigdy nie powinny ujrzeć światła dziennego. Zapisy niedozwolone to tylko część problemow z tych umów.
„„bank ustalił kurs” jest tylko pretekstem i wybiegiem prawnym w celu uzasadniania rzekomej abuzywności działania banku.” – poważnie, a spready na poziomie 10% brały się z gry rynkowej nie z ustaleń wewnętrzych banków?
A potem dziwić się, że ludzie wierzą w płaką ziemię, skoro profesorowie takie bzdury wypisują.

Lubię to! · Odpowiedz · 3 · 7 t

Pan Dik

Popłakałem się, tacy uczciwi a ludzie tacy niewdzięczni.

 

Patryk Kaminski

Były prezes banku którego już nie ma bo został sprzedany bo innego za walki na rynku niemieckim i polskim. Więc nie jest Pan wiarygodny, bo każdy złodziej będzie chciał się wybielić

Lubię to! · Odpowiedz · 4 · 7 t

Grzegorz Gawron Gawliczek

Artykuł jest prawdziwy. Stwierdza, że można mieć wykształcenie, ale można dokonywać błędów logicznych. Pan był prezesem Deutsche Banku – proste zadanie. Proszę powiedzieć, dlaczego prowizje handlowe dla pracowników banku były dwukrotnie wyższe za kredyt frankowy? Dlaczego ciężar umowy jest w 100% na kredytobiorcy, a gdy to się zmienia to jest to złe? Frankowicze to nie lobby (ale rozumiem, że Pan tak to rozumie – tak działają zasady Pana świata). Na otarcie łez powiem, że nie wszyscy frankowicze pójdą do sądu, bo ich na to zwyczajnie nie stać. Systemowo nikt tego nie rozwiąże, bo banki mają swoje lobby, partie potrzebują kredyty, a szef rządu to udziałowiec banku itd.
Niech Pan zejdzie na ziemię i oceni realnie co się dzieje w Polsce. Dlaczego klienci kredytów złotówkowych również nie wiedzą, ile pożyczyli pieniędzy??? Wibor, libor itd. to narzędzia do oszustw i nadużyć w białych rękawiczkach. Dożyliśmy takich czasów, że pożyczka od żyda jest uczciwsza niż od tzw. instytucji zaufania publicznego. Tyle i tylko tyle.

 

 

AMIESZCZONE PRZEZ: AREK SZCZEŚNIAK 18 GRUDNIA 2020

Bankierzy, czarownice i sądy

Próby nacisku na sądy i urzędy wywierane przez przedstawicieli sektora bankowego nie mogą pozostać bez odpowiedzi strony społecznej. Jednym z przykładów, który wymaga odpowiedzi, jest tekst Krzysztofa Kalickiego opublikowany w Rzeczpospolitej[1]

Były prezes Deutsche Bank Polska porównuje klientów banków do tłumu polującego na czarownice. Klienci, którzy walczą o swoje prawa są oskarżani o zamach na własność banków. Ci sami klienci, wobec których bank stosował niekonstytucyjne przepisy o Bankowym Tytule Egzekucyjnym, odbierał im mieszkania niezgodnie z polskim i unijnym prawem. Ci sami, którym sam ustalał wysokość zadłużenia.  Jest to znamienne podejście prezentowane także wobec klientów jego banku. Wilk zamienia się w owcę.

Dr. Kalicki błędnie wskazuje, iż żadna ustawa nie nakazuje określonego sposobu prowadzenia działalności gospodarczej. W przypadku banków określa to ustawa o prawie bankowym. Dla  klientów będących konsumentami banki muszą przygotować swoje produkty zgodnie z Dyrektywami i polskimi przepisami określającymi prawa konsumentów. W Polsce część z nich obowiązuje dopiero od 2000r. Ale dla Pana Kalickiego abuzywnymi stają się także wyroki czy ustawy. Co jeszcze może być abuzywne?

W tej chwili mamy już setki wyroków stwierdzających, że te umowy wprowadzały klientów w błąd oraz, że zostały skonstruowane niezgodnie z prawem, zarówno polskim jak i unijnym.

Po latach wady prawne wskazali w swoich dokumentach: Rzecznik Finansowy (RF), Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK), Najwyższa Izba Kontroli (NIK) , Sąd Najwyższy (SN) – w wielu wyrokach oraz Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE).

Pan Kalicki oskarża te wszystkie instytucje o działania niezgodne z prawem ekonomii najwyraźniej zapominając, że nas wszystkich obowiązuje prawo stanowione. Zapomina także o historii “afery frankowej”, a jej pokazanie – z punktu widzenia obu stron – jest konieczne do uzyskania prawidłowego osądu.

Przypominam więc to, o czym milczano

Jest 1 maja 2004r. Polska wchodzi do Unii Europejskiej. Pokładaliśmy wielkie nadzieje jako społeczeństwo, wzorem dla nas były kraje UE, ich dobrobyt, styl życia i sprawność państwa. Tego chcieliśmy także dla nas. Tutaj w Polsce.

Proces wejścia do UE nie był procesem łatwym. Musieliśmy dostosować nasze prawo do prawa unijnego. Zmianie uległo także prawo dotyczące ochrony konsumentów. Prawo do tej ochrony gwarantuje nam Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej w art. 76. Przepisy te mają być regulowane w drodze ustawy.

Już w 2000r. rozpoczęto proces dostosowywania do unijnego prawa. I to w tym roku banki zaczynają na szerszą skalę oferować kredyty hipoteczne obarczone ryzykiem walutowym. Do 2004 banki sprzedały 67 tys. takich kredytów.

W 2004r. sektor bankowy zarobił 7,1 mld złotych.

W 2005r. Związek Banków Polskich ostrzega i alarmuje o konieczności ograniczenia tego ryzyka. Prowadzi korespondencję z ówczesnym organem nadzoru. Mimo to, banki które są zrzeszone w ZBP rozkręcają akcję kredytową. W 2005r. sprzedają 83 tys. kredytów. Przez kolejne trzy lata wydają miliony na reklamy, w których często twarzą są celebryci m.in. Anna Maria Jopek i Feel (Millennium), Bogusław Wołoszański (BPH), Marek Kondrat (ING), Piotr Fronczewski (GetIn Bank), Jerzy i Maciej Stuhrowie (Raiffeisen).

W 2005 sektor bankowy zarobił 9,1 mld złotych.

W 2006r. ograniczeniom w sprzedaży kredytów nie jest przychylny prezes UOKiK. Wybór pozostawił klientom. Jednak to banki przygotowały wzorce umów, jak się okazało później -wzorce wadliwe.

Komisja Nadzoru Bankowego wprowadza Rekomendacje S. Zaleca bankom m.in., aby sprzedawać przede wszystkim kredyty hipoteczne w złotych, a zdolność kredytową obliczać jak dla kredytów złotowych i powiększać kapitał kredytu do wyliczeń o dodatkowe 20%.

Działania te przynoszą skutek odwrotny. Banki sprzedają w tym roku blisko 130 tys. tych kredytów.

W 2006 sektor bankowy zarobił 10,7 mld złotych.

W 2007r. dalej nie podejmuje się żadnych działań w celu ograniczenia tej akcji kredytowej. Przeciwny ograniczeniom jest m.in. premier Kazimierz Marcinkiewicz (później pracował dla Goldman Sachs).

Prezes BZW BK Jacek Kseń jasno wskazywał o ryzykach związanych z tymi kredytami:

“Tłumaczyłem, że to ryzyko, że nie chcę mieć za parę lat wielomiliardowych portfeli popsutych kredytów walutowych, że żadna prosperita nie jest wieczna. …. Presja współpracowników była wielka, zwłaszcza że inne banki wtedy bardzo dużo zarabiały. Na marżach, a przede wszystkim na wymianie walut.”

W 2007 sektor bankowy zarobił 13,7 mld złotych.

W 2008 r. banki osiągają apogeum sprzedaży. Mimo rekomendacji S nawet 90% sprzedawanych kredytów hipotecznych zawiera ryzyko kursu walutowego. Banki oferują kredyty w kwocie przewyższającej wartość nieruchomości, do kredytu dołączają dodatkowe ubezpieczenia (płaci klient, a ochrona jest dla banku) i wszystkie środki klienta próbują wrzucić na polisolokatę.

Straty na polisolokatach w wielu przypadkach wynosiły ponad 90% wpłaconego kapitału, a przedsiębiorcom oferują na masową skalę opcje walutowe.

Po kilkunastu latach straty Polaków na tych produktach szacuje się na ponad 100 mld złotych.

15 września 2008 roku Lehman Brothers, amerykański bank inwestycyjny ogłosił upadłość. Na giełdach wybuchła panika, kursy walutowe szaleją. Eksperci, którzy wcześniej polecali te kredyty mówili tak jak np. Ryszard Petru:

“Mogę pospekulować, że branie kredytów we frankach jest dobrym pomysłem. Zwłaszcza że inflacja w Szwajcarii spada i nie ma oczekiwań, by stopy w Szwajcarii mogły wzrosnąć, w związku z czym oprocentowanie kredytów w tej walucie nie wzrośnie”…. a w październiku 2008 przewalutował kredyt o czym poinformował dopiero w 2015r.

W 2008 sektor bankowy zarobił 13,6 mld złotych.

Od 2009r. organy nadzoru oraz UOKiK badały sposób kształtowania kursów walut na podstawie, których banki przeliczały kwoty kredytów. Dowolność w ustaleniu kwoty rat i salda zostały uznane za niezgodne z prawem. Wyroki Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumenta (2010 i 2011r.) potwierdziły stanowisko urzędów. Jedyną reakcją Państwa było przyjęcie tzw. ustawy antyspreadowej. Nie dotyczyła ona istoty problemu, czyli usunięcia już dokonanych skutków zawartych umów. Mało tego, banki mimo tych wyroków dalej wykonują umowy w oparciu o te zapisy.

Pierwsze pozwy wobec banków trafiały do sądów od 2013r. Największy pozew zbiorowy trafił do sądu w czerwcu 2014r.

W latach 2009 – 2014 sektor bankowy zarobił ponad 82 mld złotych

15 stycznia 2015r. SNB uwolnił kurs franka szwajcarskiego. W Polsce za 1 CHF trzeba było zapłacić nawet powyżej 5 zł. Wpływ tego wydarzenia na tysiące rodzin był druzgocący. Zauważyli to politycy… A skoro rząd nie potrafił rozwiązać tego problemu, w kampanii prezydenckiej obietnicę złożył kandydat Andrzej Duda.

 Już po wyborach odbyło się spotkanie w Kancelarii Prezydenta z bankami. Na kolejnych spotkaniach urzędnicy kancelarii Prezydenta próbowali przekonać sektor bankowy do pracy nad rozwiązaniem ustawowym. Strona społeczna również przekonywała prezesów banków, że takie rozwiązanie będzie lepsze niż tysiące spraw w polskich sądach. Osobiście odebrałem słowa Prezesów banków, a także słowa pana Krzysztofa Kalickiego prezesa Deutsche Bank Polska, jako pogardę dla prawa, prawomocnych wyroków, a także klientów gotowych do rozmów o wspólnym rozwiązaniu problemu.

Strona społeczna sprawiedliwość widziała w zrównaniu wadliwych kredytów tzw. „walutowych” z kredytami w PLN ze stopą procentową WIBOR. Krytyka banków, a nawet straszenie polskiego rządu przez ambasady 4 państw wykluczyła rozwiązanie ustawowe. Banki żadnego rozwiązania ustawowego nie akceptowały, mimo że często kredytobiorcy płaciliby podobne lub nawet wyższe raty. Politycy w walce z sektorem bankowym skapitulowali, znowu pokazali, że wobec silnych są słabi.

To dlatego klienci poszli do sądów. Do tej pory żadna grupa społeczna nie decydowała się tak często na pozew wobec tak potężnych firm. W chwili obecnej ok. 40 tys. osób zdecydowało się na walkę przed sądem. Skala wydaje się duża, ale jest to tylko kilka procent tych, którzy mają takie produkty.

Od ponad roku szala zwycięstw sądowych przechyla się na korzyść  konsumentów, którzy wygrywają ok 90% spraw. To efekt wyroku TSUE w sprawie p. Dziubak, ale także wyroków  Sądu Najwyższego.

Mimo to banki dalej nie widzą problemu, odwołują się do ostatniej kropli krwi i podnosząc od kilku lat te same argumenty, których praktycznie żaden sąd obecnie nie akceptuje. Wygląda to jak paniczny brak akceptacji dla nowej rzeczywistości; banki po prostu nie mogą pogodzić się z tym, że przegrały. Sądy coraz częściej stosują orzeczenia TSUE, których w sprawach kredytów pseudowalutowych jest już kilkadziesiąt.

Spowodowało to niezwykłą aktywność kierowaną do wymiaru sprawiedliwości. Dochodzi do tego, że są przedstawiane opinie o braku wiedzy sędziów w tym sędziów Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Banki zapraszając sędziów na swoje liczne spotkania, konferencje, naiwnie liczą, że jakiś procent wyroków niezgodnych z prawem z Wrocławia czy Gdańska, może zmienić linię orzeczniczą.

Banki dalej nie widzą zmian jakie zaszły w nas, obywatelach Unii Europejskiej. Polska zmieniła się i wraz z nią Polacy. Czują się Europejczykami i chcą żyć jak pełnoprawni obywatelami Europy. Oczekują uczciwych umów, uczciwych banków, a jeżeli ich nie dostaną, będą o nie walczyć korzystając ze swoich praw. Arkadiusz Szcześniakprezes SBB

4.2.2. Analiza skutków orzeczenia TSUE w sprawie C-260/18 dotycz­cego wykÙadni przepisów dyrektywy ws. nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich dla krajowego systemu bankowego W 2019 r., po wydaniu orzeczenia prejudycjalnego przez TSUE z dnia 3 paĊdziernika 2019 r. ws. C-260/18 dotycz­cego wykÙadni przepisów dyrektywy w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, Komitet uznaÙ portfel walutowych kredytów mieszkaniowych za generuj­cy ryzyko systemowe przede wszystkim z uwagi na ryzyko prawne dotycz­ce moČliwych pozwów kredytobiorców co do ksztaÙtu umów kredytowych. Pierwsze analizy zwi­zane z tym zagadnieniem zostaÙy zaprezentowane Komitetowi przez UKNF w lipcu 2019 r., jeszcze przed wydaniem wyroku przez TSUE. DotyczyÙy oszacowania skutków jakie mog­ wynikn­° dla banków z (i) ustalenia niewaČnoïci klauzuli indeksacyjnej, a co za tym idzie niewaČnoïci umowy kredytu w kontekïcie zarzutu przedawnienia roszczeÚ banku, oraz (ii) utrzymania umowy kredytowej w mocy mimo uznania klauzuli indeksacyjnej za nieistniej­c­, w nast¿pstwie czego kredyt walutowy zamienia si¿ w kredyt zÙotowy oparty na stawce LIBOR. Wyniki analiz wskazaÙy, Če ryzyko byÙoby istotne w przypadku upowszechnienia si¿ niekorzystnej dla banków linii orzeczniczej polskich s­dów. We wrzeïniu 2019 r. Komitet zapoznaÙ si¿ z wynikami zaktualizowanej analizy potencjalnych skutków wyroku TSUE w sprawie tzw. umów frankowych i oceniÙ, Če ze wzgl¿du na brak natychmiastowych, bezpoïrednich skutków orzeczenia TSUE w polskim porz­dku prawnym (ocena abuzywnoïci klauzul indeksacyjnych i ewentualnych jej skutków dla obowi­zywania konkretnych umów b¿dzie dokonywana przez polskie s­dy w odniesieniu do konkretnych treïci umów i z uwzgl¿dnieniem indywidualnych okolicznoïci towarzysz­cych ich zawarciu), ryzyko zwi­zane z ewentualnymi procesami s­dowymi dotycz­cymi umów frankowych b¿dzie rozÙoČone w czasie i b¿dzie materializowa° si¿ stopniowo wraz z wydawaniem prawomocnych orzeczeÚ w poszczególnych post¿powaniach s­dowych. Komitet zapoznaÙ si¿ Informacja o działalności KSF w zakresie nadzoru makroostrożnościowego w 2019 r. 33 Ryzyko systemowe takČe z przedstawionym przez UKNF wst¿pnym podejïciem audytorów do kwestii tworzenia w bankach rezerw/odpisów w zwi­zku z orzeczeniem TSUE i spodziewanymi wyrokami s­dów krajowych. Wykres 7. Struktura kredytów mieszkaniowych

 

ireneusz-lazarski-biuro-rachunkowe

Ekonomia, logika i praworządność. Jak  połączyć z frankiem?

Ekonomia, logika i praworządność. Jak  połączyć z frankiem?.

 

Polemika do artykułu prof. K. Kalickiego (DGP nr 7 z 13.01.2021)

 

  To rzadkość, by w niedługim artykule dało się pomieścić i etykę i  logikę z ekonomią i praworządnością! I nie lada wyzwanie dla finansisty! Trzeba przyznać, mamy w tych dziedzinach   luki percepcyjne, więc niełatwo je łączyć. Autor  użył  do tego kredytów  walutowych, czym sobie ułatwił, bo ani banki ani sądy problemu z tym nie mają.   Podaje ciekawe przykłady, zapewne dla ożywienia   materii. A różnice w rozumieniu tych pojęć prowadzą do szkodliwych społecznie wniosków, o czym świadczą niezrozumiałe decyzje sądów, czyniąc zamieszanie, głównie w ekonomii! Niestety takich decyzji przybywa, „kto milczy ten się zgadza”, podkreśla autor. Trudno zatem milczeć!

            Zacznijmy od praworządności, dzieląc ją, dla ułatwienia, na dwa wyrazy. Mamy  tym sposobem „rządność” bo prawo to prawo, nie lewo, czy coś  co z tym się kojarzy! Np. prof.  Ewa Łętowska pisze te swoje „wykładnie”, ludzie pojmują je słabo albo  wcale,  dopada tzw. biegunka prawna, w kręgach zwana paragrafiarstwem. Jeśli tak będzie ewoluować prawo,  to wszyscy stracą cierpliwość i zajdzie konieczność jego  uporządkowania za jednym posiedzeniem.  Prof. Łętowska wskazuje na brak praktyki orzeczniczej i woli rozstrzygania, natomiast autor na jej nadmiar,  wynikający z niezrozumienia i swobody sądów, co wprowadza  w bankowości niepewność i „nie służy społeczeństwu”. Nie służy też np. art. 417 kc i reforma  to niewątpliwie zmieni. A rządność to: skuteczność, lojalność, autorytatywność…,rozumie to każdy. Jej niedostatek prowadzi   do „katastrofalnych skutków ekonomicznych będących efektem wątpliwych prawnie decyzji sądów,  prowadzących do uzyskania niemal za darmo mieszkań i nieruchomości przez jakichś kredytobiorców walutowych”. 

A jeszcze niedawno (26.10.2020 w Rzp) autor pisał o „znaczącej ich roli dla gospodarki, rządu i systemu bankowego oraz  bezpodstawności oskarżeń wobec banków”. No i kłopot: walutowcy to  dobrze, czy źle?. Brali te dolce, ojro, franki; a teraz muszą oddać z procentami, nawet bez klauzul. A „ograbić banki” to chcą  frankowicze! Tak pan pisał, Profesorze! A prezes  KNF ostrzegał: „(…). Banki przegrywają masowo na podstawie orzeczenia TSUE, (…) więc  nie można biernie czekać na dalszy rozwój sytuacji, w tym linii orzeczniczej sądów”. Frankowicze dostali tanie kredyty, nie po to, by wyręczały ich  sądy! My wypłacone  złote przerobiliśmy w ich interesie na franki, przez co są bogatsi (mają droższe mieszkania), wzrasta PKB, mamy na 500+, na Centralny Port, Mierzeję, nawet NBP ma ich „nieprzebrane ilości”, o czym z dumą wspominał prezes. Przecież spłacali  te zawyżone raty i odsetki, a  przez jakieś TSUE  mają  przestać?  Toż to  herezja  – tak jeden z doradców!  Musimy strzec tradycję  i trzymać się  zasad, np. tych wyrytych w stelli: „ Mądry zarządca nakazał: ład zaprowadzić (wśród) ludu, niezadowolonych uciszyć, dobre obyczaje dać poznać, prawo i sprawiedliwość w usta kraju włożyć,  dobrobyt ludowi zapewnić, niezadowolonych uciszyć, złych i nikczemnych wytracić”. A póki co, lobby frankowe liczy na okazje, by „zabrać majątek bankom”. Czasy Kwinta i jemu podobnych się skończyły. Jest  prawo, i „rządność”,  którą frankowicze mylą z żądnością.

W temacie logiki autor wspiera się historią i zaczyna od czasów „pojawienia się wymiany towarowej, ryzyka i jego konsekwencji”. Prawnicy nie rozumieją ryzyka, bo dla nich i tak każda sprawa to w 50% wygrana. Ryzykować, by owe 50% podnieść do 60%?  Do XIX wieku był porządek, z jednym wyjątkiem „ Jeśli oberżystka (…) wartość piwa  obniżyła albo napiwek wzięła, (…) do wody wrzuci się ją”, co słuszne do dziś.  Nie było nadwyżek towarów, bo nie było też UOKiKów,  inspekcji  i innych uciążliwości. Kupiec sprzedał wszystko, aż znaleźli się tacy, którzy  publikując nazwy firm, wyłudzali pieniądze. W  USA już w XIX w.  zaczęło tak robić państwo, jakoby chroniło konsumentów. Dziś ten proceder rozlał się na cały świat; na szczęście częściowo  nas ominął.  Skończyła się równowaga, klienci kupują niechętnie, wymuszają tanie kredyty,  i narzekają. Producenci zaś muszą przestrzegać dziwnych norm, płacić odszkodowania, a bankowcy konkurować między sobą i  obniżać procenta; o  indeksacjach itp. procederach strach nawet myśleć. Tak jest w Ameryce od wieku, a w Unii od 1993 roku. Ale to nie powód, by  miało być tak u nas; by  samozwańcza grupa mogła pozbawić banki majątku !

Nielogiczny, zdaniem autora, jest brak rozumienia sądów, że udzielenie kredytu frankowego   i płatności walutami albo ich zakup to identyczny mechanizm.  Jeśli Polak zapłacił Niemcowi kartą za piwo, to bank, jak kredytobiorcom, także  dolicza marżę i spread! Niestety różnica jest, i to ważna. Zakupy, towarów, usług, walut, to transakcje rzeczywiste, czego nie można powiedzieć o kredytach frankowych, w których rozliczenia walutowe to zapisy sztuczne, za którymi nie ma nic!  Wszyscy wiedzą, że do powielania złotego nie są niezbędne waluty obce, wystarczy indeks jako mnożnik.  W umowach indeksowanych, tenże frank nie pełni  żadnej innej roli. Gdyby ów piwosz miał  euro  to bank nie miałby co i jak doliczyć.  Euro w Polsce  to dla banków utrata „narodowych” wartości , jak prowizje, spready od zagranicznych zakupów.  To UE winno przyjąć  naszego  złotego!  – tak sobie duma prezes GPW, czym raduje prezesa! A sądy rzeczywiście nie jarzą prostych zależności, ale rozstrzygają, może zgadują?. Czytając zebraną makulaturę wyśledzili, że te  kredyty „frankowe” to jednak złotowe. Pytają więc banki, skąd  ten „doczepiony franek”, a one, że (…) sądy nie rozumieją ekonomii”. Czy któryś z banków próbował  to wytłumaczyć? Nie da się? Wydawało się, że  banki posiadły „know how” Midasa, albo inne tajemne cuda?. Dopiero w 2019 roku, TSUE, wszystko zburzyło stwierdzeniem: „cudów od 2000 lat nie było i nie ma, ktoś musi płacić!” I odtąd sądy dostrzegły, że do wpłat/wypłat dopisuje się „instrument”, który ma mnożyć  złotówki, .  I te zapisy tworzą   jakąś pozycję  „długą”, a u klienta „krótką”, a z tym nie wiąże się żadna transakcja, czyli zapisy normalnie zbędne, nawet niedopuszczalne. Z tymi pustymi zapisami były  problemy, bo taki Kwaśniak coś kumał, więc go, wraz z całym KNB, pozbyliśmy się. Powołaliśmy KNF, które do sprawy podeszło konstruktywnie twierdząc:„nie możemy  ludziom bronić dostępu do tanich kredytów. Dopiero TSUE   popsuło wypracowaną równowagę i sprawa się „rypła”.

 Jeśli  bank ponosi koszty  pozyskania funduszy na kredyty, to nie ma to związku z umową o kredyt. Koszty te stanowią marżę banku. Skoro kredyt wypłacono w PLN i spłacano w PLN, to wszystkie zapisy walutowe, dopisane do konta rozliczeniowego z klientem są albo nieprawdziwe, albo nie dotyczą kredytobiorcy. Łatwo to wykazać, bowiem  wypłacając kredyt w PLN, bank zapisuje u siebie pozycję długą (aktywo), a tu dodatkowo zapisuje drugą –  we franku. Pierwszy zapis jest prawdziwy, ale drugi nie, bo wskazuje, jakoby bank kupił od klienta CHF a w zamian bank wypłacił złotówki. Nie kupił, więc ten pierwszy zapis indeksacyjny jest nieprawdziwy. Nie ma dokumentów potwierdzających proces przygotowania, zatwierdzania i promowania owych konstrukcji kredytowych. Byłoby interesujące znaleźć, czy banki naprawdę zakładały, że owe kredyty będą sprzedawane znacznie poniżej ceny rynkowej. Ale  umowy wraz z historią kredytu pozwalają odczytać konsekwencje podjętych decyzji. A sądy rozstrzygały bez znajomości ekonomii, i o dziwo doszły do wniosku, że indeksacja to nie to samo co wydatek w walucie obcej. Słowa uznania należą się pani sędzi z Warszawy, z której uzasadnienia mogliby się uczyć ekonomiści.

Autor artykułu całą kolumnę poświęcił kursom walut, twierdząc, że  są one prawidłowe, banki mają prawo na walutach zarabiać itd. a tego nie rozumieją sądy!  Ale zrozumiały, że: „skoro banki wypłaciły kredyt w złotówkach,  nie powinny mieć prawa do  stosowania różnych kursów przy wypłacie i spłacie kredytu  tylko po to, by indeksować (czytaj: namnażać) złotówki, niebędące ani odsetkami ani prowizją ani spłatą kredytu, więc  niezgodne z art. 69 prawa bankowego”.  A  na dodatek złotówki zmieniają się we franki jak u  Midasa.  Nie dotyczy to zwykłych transakcji kupna lub sprzedaży walut, bo to operacje rzeczywiste, a tam, jak wiemy – cudów nie ma, ale  przy indeksowaniu i owszem. Wszystkie informacje do klientów są w walucie obcej, jakby złoty w ogóle znikł.   Więc może  rację ma prof. Kaliski, że  banki złotówek  w ogóle nie miały? Mogło tak być, bo jak wieść niesie, za Balcerowicza w bankach było tak, że niektórym szefom banków  mieszały się i kraje i waluty i frankowicze z walutowcami i złotówkowiczami.

  A sądy wydają nadal decyzje wbrew wiedzy ekonomicznej, prawu finansowemu,  konstytucji i interesom naszego postępowego społeczeństwa.

Z publikacji nasuwa jeden doniosły wniosek: to my, jak w zwalczaniu pandemii, robimy wszystko „fenomenalnie”, z oporem przywracając  porządek.  A świat  za nami nie nadąża: robi źle, jest nieuczciwy, łamie prawa ekonomii, sądy podejmują abstrahujące od zasad ekonomii wyroki, wywłaszczają,  przerzucają  koszty na akcjonariuszy, deponentów, kredytobiorców złotowych itd., więc za te wpływowe, lobbystyczne i polityczne  grupy płacą miliony ludzi. W skrajnych przypadkach straty wynoszą ponad 100% udzielonych kredytów, następują  kryzysy gospodarcze i trudne do  zahamowania krachy  finansowe!  

Myślę, że zabrakło tu  nieco skromności. A może na problem frankowiczów, spojrzeć inaczej, niż opisuje prof. Kalicki, bardziej realnie:  To nie żadne wpływowe lobby czy grupy politycznego nacisku, tylko przeciętni dorobkiewicze, którzy skorzystali z bankowej oferty taniego kredytu, którego wzorzec opracowały banki. Proszę przypomnieć, że specjaliści, w tym tenże Balcerowicz, już w końcu 2015 roku wnosili o zwiększenie rygorów ostrożnościowych. Jak przeciętny kredytobiorca mógł nie skusić się na kredyt, który prezentowany był jako znacznie tańszy od innych?  Rozpędzono KNB, powołano KNF, która do 2011 roku nie zrobiła nic!

 A czy banki oferując bardzo niskie oprocentowanie, robiły to w interesie akcjonariuszy? Chyba oni też musieli wiedzieć, że z tym niskim oprocentowaniem to lipa, w przeciwnym wypadku wyrzuciliby wszystkich prezesów i managierów.   Jak zareagowaliby, gdyby owe kredyty zaprezentowano tak jak klientom?  Interesujące byłoby ujrzeć dokumentację ich opracowywania, zatwierdzania i wprowadzania do obrotu! Może  banki  zechciałyby  pokazać dokumenty, że to prof. Kalicki ma rację  a nie sądy, czy pismaki.  A gdyby nie wszystko było do zrozumienia, czy banki łaskawie  umożliwiłyby  przejrzeć oferty dot. przesunięć/odroczenia spłat rat (np. miniratki)?  A także  proces ich sprzedaży, bo sprzedawano je tym, których udało się przekonać. Zapraszam do współpracy, by przedyskutować  schemat działania owych miniratek i indeksowania. Kredyty  indeksowane to wyłącznie złotowe, w których świadczenia stron były spełniane w złotych. Nie można  ich utożsamiać z kredytami walutowymi (w walut obcych), bo w nich nie ma klauzul indeksacyjnych. A jeśli, to niezmiernie interesujące byłoby uwidzieć jak  owe kredyty  są indeksowane do PLN i rozliczane  w oparciu o . indeks pary CHF/PLN.

 

 

Ireneusz Łazarski ,

prawnik, biegły rewident,

 absolwent ekonomii i finansów,

Georgetown University, Washington DC.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ireneusz-lazarski-biuro-podatkowe

Czy da się pomóc Manowskiej? – komentarz do wywiadu z I Prezes Sądu Najwyższego

Czy da się pomóc Manowskiej? – komentarz do wywiadu z I Prezes Sądu Najwyższego

Kolejne  decyzje sądów powszechnych potwierdzają, że  umowy  o kredyty indeksowane czy denominowane do walut obcych zawierają  nie tylko klauzule abuzywne, ale też są dotknięte nieważnością bezwzględną.  Często mają postać instrumentu finansowego, o którym mowa w art. 2.1 pkt 2c ustawy z dnia 29.07.2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi oraz Rozp. Ministra Finansów z dnia 12.12.2001 r. w sprawie (…)  instrumentów finansowych. Także użycie kursów wbrew naturze transakcji, narusza  przepisy art. 58 KC, oraz art. 3 ust. 23 ustawy o rachunkowości i wiele innych przepisów prawa bankowego i bilansowego. W oparciu o mechanizm sprzedaży krótkiej tworzono pozycje walutowe długie (aktywa w CHF), a u  klienta krótkie, wraz z całym ryzykiem. Sądom pozostaje  ustalić fakty, czy umowę da się kontynuować czy nie i orzec.

24 maja  prezes Manowska udzieliła  dla Rzp. wywiadu  pt: „Uchwała SN jest bardzo potrzebna” w związku z jej  wnioskiem z Izby do Izby, by rozstrzygnąć o kursach walut, o  kondykcjach, o przedawnieniu i o wynagrodzeniu za kapitały.  Już w lutym pisałem, że warto sprawie się przyglądać, bowiem podstawą planowanych rozstrzygnięć mogą być czynniki pozamerytoryczne i odbiegające od interpretacji prawa, a nawet  wbrew temu. Może się  okazać, że interes ogółu stanie się ważniejszy  niż prawo jednostki! Nie udało się jednak przewidzieć, że sprawa może zależeć od sytuacji życiowej  i prawnej dziecka, od warunków, w jakich dorasta, dziedziczenia długów czy  uszczuplenia majątku. Skromne to uzasadnienie I prezes SN, bowiem instytucji i grup społecznych potrzebujących pomocy jest więcej – niepełnosprawni, bezdomni, chorzy na Covid 19, szpitale, domy dziecka, DPSy, edukacja, TVP  i organizacje je wspierające. Nie trzeba być znawcą prawa by dostrzec, że tego rodzaju argumenty dały początek wielu rewolucjom w imię dobra ludu pracującego miast i wsi.  

Wydawało się, że takie czasy odeszły na dobre, ale niestety wracają. Jeszcze mitygujemy się  szukaniem interpretacji prawnych, jak kredytobiorcy nie oddać, bo dzieciom dzieje się krzywda. Ostatnie wydarzenia pozwalają sądzić, że i to może być niepotrzebne. Po co paragrafy, kiedy wiemy już, że to opozycja wprowadza bałagan, a my robimy wszystko dla dobra kraju!  Pamiętamy też, kto oponował p-ko ograniczeniom dostępu do „tanich kredytów”, o co w 2006 roku  apelował prof. Balcerowicz.  KNF w grudniu ub.r. złożyła propozycję wymagającą znacznych ustępstw od kredytobiorców, bez jakichkolwiek z nimi  konsultacji,  a w lutym br. Prezes NBP zagaił, że „rozważy zaangażowanie w proces przewalutowania kredytów walutowych na złote (…)”, ignorując  całkowicie prawo i fakty. Kredyty te nie wymagają przewalutowania, bo były i są kredytami złotowymi! Jeśli banki zamieniły w  nich  walutę na obcą, to złamały prawo, bo to czynność bankowa na zlecenie, a klienci takich zleceń nie składali. Indeksacja złotówki nie wymaga zmiany. A jeśli banki je zamieniły, to jedynie po to, by wytwarzać  aktywa w walucie obcej bez waluty i aż dziw bierze, że nie dostrzegły tego ani KNF, ani Pan, prezesie, ani liczni  audytorzy! A jak się teraz tych  natworzonych aktywów  w walutach pozbyć –  to zmartwienie banków, KNF i pańskie, prezesie NBP. Jak dotąd robi się wszystko, aby wmieszać w to kredytobiorców, że mieli franki (sic), że chciwi, że chcieli tanie kredyty, że chcą ograbić banki itp. Tak, dali się złapać na lep tanich kredytów, ale wiemy że nie były one tanie z założenia! I wiemy, że żadnych franków bankom nie pożyczali i nikt  ich o żadnych aktywach walutowych  nie informował.  Czas to zrozumieć prezesie NBP i wszyscy jemu asystujący! Prawo trzeba czytać ze zrozumieniem i go przestrzegać!

   Przy najlepszych intencjach, na skierowane pytania  SN nie może  odpowiedzieć wiążąco, bo dotyczą one  faktów, a nie wykładni prawa. Jak odpowiadać, kiedy pytania rozmijają się z kompetencjami SN? A po drugie: co odpowie  RPD  nt. prawidłowości kursów walut, kondykcji, przedawnienia i kosztów kapitałów w świetle obowiązującego prawa i faktów, które nie są jednakie? Tylko to, że dzieci nie dojadają, mają złe warunki dorastania i dziedziczenia, co miałoby mieć wpływ na terminy, kondykcje itp. To są fakty, które mają uwzględniać sądy powszechne i rozstrzygać w ramach żądania pozwu oraz postępowania dowodowego. Nietrudno zauważyć, że w tej i jej podobnych opiniach nie będzie nic, co mogłoby być pomocne w interpretacji prawa. Zgodnie z art. 183 Konstytucji Sąd Najwyższy sprawuje nadzór nad działalnością sądów powszechnych w zakresie orzekania w jakim mają one wpływ na sprawy należące do właściwości Sądu Najwyższego. W ustawie wymienione są instytucje, które mogą do SN kierować wnioski o interpretację prawną, ale nie  odwrotnie, i to do instytucji merytorycznie  niezwiązanych z wykładnią prawa; to podejście  rewolucyjne!  A może Sąd Najwyższy zamiast konsultowania  losu dzieci,  zwróciłby się z prostym pytaniem do sądów powszechnych, co utrudnia im sprawne postępowanie dowodowe, dokonanie  subsumpcji  i  wydanie orzeczenia. Dzieciom należy pomagać, ale nie da się tego  połączyć z  wykładnią tych  przepisów prawa, chyba, że chodzi o to, by  zabrać jednym i dać drugim. 

  Mamy wszystkie  niezbędne przepisy  i ich interpretacje. Dlaczego autorka pytań nie dostrzegła potrzeby skonsultowania i uzgodnienia ich treści z sądami, autorytetami ekonomicznymi i prawnymi?  W miejsce owych sześciu pytań, postawmy jedno: O czym i jak SN na czele z prezes Manowską ma rozstrzygać?  Czy np.  banki mają prawo do marży na kursach? Mają.  Czy mogą być różne? Mogą. Czy banki ogłaszały kursy? Tak. Czy kursy NBP? Nie, itd. Dalszych  odpowiedzi można udzielić  po ustaleniu stanu faktycznego. Anulowanie abuzywnej klauzuli albo unieważnienie umowy, oznacza także wyeliminowanie kursów walut, które  stają się niepotrzebne. Kredytów złotowych   nie da się przewalutować na  złote.  Jeżeli to niejasne,  warto zwrócić się do   sędzi SO w W-wie Magdaleny Śliwińskiej – Stępień.  Sprawa   kondykcji zależy od zakresu żądania stron i ustaleń w procesie. Zawsze można złożyć  oświadczenia o kompensacji. Jak  miałby  o tym rozstrzygnąć  Sąd Najwyższy?

Instytucję przedawnienia prawo reguluje dość precyzyjnie. Rozstrzygnięcie saldem eliminuje przedawnienie po stronie banków i sprowadza się  do  interpretacji  art. 118 kc.  Każdy, kto zna podstawy działalności gospodarczej wie, że koszty kapitałów są kosztami przedsiębiorcy, a nie kontrahenta.  Jakiż to przepis prawa należałoby wyłożyć,  by koszty kapitału banków powiązać z kredytobiorcą? Jak uzasadnić zwrot kosztów kredytu producentowi, który zużył go na wytworzenie rzeczy wadliwych albo nikomu niepotrzebnych?   

Prezes Manowska wyjaśniła, że sędziowie SN mogą wnosić do innych instytucji o zajęcie stanowiska. Zapewniła też, że gdy tylko otrzyma  komplet, Sąd Najwyższy bez zwłoki podejmie decyzję, bo  sądy powszechne potrzebują  wskazówek.

Ale brak odpowiedzi SN nie musi  powodować  odroczenia spraw na kolejne miesiące, bo wszystkie są sądom znane. Rozstrzygają i robią to dobrze, a  z niektórych uzasadnień można się uczyć – np. sędziego  Ł. Mrozka  SR z W-wy, czy sędzi  m. Śliwińskiej – Stępień z SO, z której uzasadnienia do sygn. akt: XXVI GC 586/20, można dowiedzieć się niemal wszystkiego. Analizując  fakty,  ustaliła przyczynę nieważności umowy, eliminując   rozważania na temat kursów.  Nie znalazła problemów z przedawnieniem,  a sprawę mnożenia  kondykcji zignorowała, bo ustaliła kto i ile świadczył, a różnicę zasądziła do  zwrotu .  Wszystko w jednym procesie! Prezes  M. Manowska ma więc odpowiedzi i nie musi kłopotać instytucji, które ze sprawą nie mają nic wspólnego. Lektura  tego orzeczenia pozwoli  SN uznać  zadanie za  wykonane.  Warto dodać, że SO w W-wie, pominął klauzule abuzywne, bo dostrzegł  w umowie naruszenia dalej  idące, i na podstawie art. 58kc  stwierdził  bezwzględną  nieważność.  

Sądy powszechne nie wypracowały linii orzeczniczej dlatego, że sposób prowadzenia  sprawy zależy w dużej mierze od kredytobiorcy, który formułuje roszczenie i przedstawia dowody. To, że nie wie, jakie będzie werdykt, jest chyba normalne,  dowie się po procesie. Nie może prezes SN  sugerować, że miałoby być wszędzie tak samo,  że sędziowie mający swobodę orzekania nie wiedzą co robić. Że mają  swobodę orzekania  –  to chwała Bogu, tyle że jak długo?

Sąd Najwyższy  może wyznaczyć kryteria, którymi posługiwać się będą sądy niższych  instancji, i tym samym  pomóc, gdyby chciał, bo kłopot mają nie sądy, lecz kredytobiorcy, i to z zebraniem dowodów, by jasno zdefiniować roszczenia. To byłaby  realna pomoc, ale czy pani Prezes jest w stanie postąpić wbrew otaczającym ją licznym prezesom? Najnowsze wydarzenia  z usuwaniem sędziów, ograniczaniem dostępu do informacji publicznych, jawnym łamaniem prawa  itp.  wskazują, że nie można  na to zbytnio liczyć. Sąd Najwyższy mógłby coś orzec o udostępnianiu przez banki dowodów z przygotowania i zatwierdzania ofert, wzorców umów, a także kompletności informacji finansowej o kredycie,których brak utrudnia pracę sądów.  Sędziowie temu zaradzić nie mogą, bo to proces cywilny, ale prawo znają, więc szanujmy  ich pracę i czytajmy  uzasadnienia  orzeczeń, bo są one oparte o  zebrane dowody.

 

Biegły rewident, prawnik

Absolwent ekonomii i finansów,

Georgetown Univ, Washington D.C.

 

ireneusz-lazarski-audyt-finansowy

Rewizja finansowa, czyli audyt – dlaczego tak ważny?

Rewizja finansowa, czyli audyt – dlaczego tak ważny?

 

Każda działalność państwa winna opierać się o rachunek ekonomiczny. Efekty działalności mierzy się nie tylko w pieniądzu, ale też w wielu innych miernikach, które obrazują  wzrost poziomu życia, edukacji, zdrowia, ochrony środowiska, czyli ogólnie dobrostan  społeczeństwa.  Jego wzrost to efekty racjonalnego działania państwa, przedsiębiorstw i pojedynczych ludzi.

Coraz bardziej daje się dostrzec, że po sześciu latach rządzenia żarty się skończyły, a obecna sytuacja gospodarcza to nie kryzys wywołany czynnikami zewnętrznymi  – to skutek działalności aktualnie rządzących i ich   coraz bardziej autorytarnych poczynań. Dziś nie ma eksperckich debat na temat rozwiązywania najistotniejszych problemów  społecznych i podejmowanych  przy tym decyzji. To, co się dzieje z przyznanym Polsce Funduszem Odbudowy, reformami sądownictwa itp. jednoznacznie kojarzy się z Konfederacją Targowicką, której  głównym zadaniem było obalenie postanowień Konstytucji 3 Maja. Warto przypomnieć, że sukces w obaleniu postanowień tej Konstytucji, a więc i dalsze, czyli końcowe rozbiory Polski, zawdzięczamy poparciu władz Kościoła z ówczesnym papieżem na czele.

Rozdawanie pieniędzy  nie zwiększa zamożności i dobrobytu  narodu,  czym  aktualne władze nie zawracają sobie głowy.  Przekonał się o tym władca  Rodezji,  najbogatszego ongiś  kraju Afryki, Rober Mugabe, który zmienił nazwę na Zimbabwe, a potem poprzez dodruk pieniędzy  utrzymywał się przy władzy tak długo, aż  doprowadził  kraj do ruiny. Bardziej aktualny przykład, do czego prowadzi rozdawnictwo, to  Wenezuela.  Nasze władze zdają się podążać drogą wytyczoną przez  Mugabe’go i Chaveza.

Hasło – chcesz być bogatszy – pracuj więcej, efektywniej,  nie jest dobre dla zdobywania wyborców. Lepiej jest wmówić ludziom: jesteście piękni, mądrzy, fajni, nie uczcie się, nie czytajcie, bo i po co. My wam damy pieniądze, a wy nas popierajcie w wyborach. Dlatego  u nas  biednym rozdaje się pieniądze, a nie np. talony żywnościowe, jak to jest w USA.   Bo rozdany pieniądz wróci w  dość szybko do państwa . W narodzie pokutuje przekonanie, że to władza funduje tzw „jarkowe”, trzynaste emerytury, pensje politykom itp., a zapomina się o tym, że wszelkie wydatki państwowe realizowane są z pieniędzy, które władza odebrała ludziom. A skoro zarządza pieniędzmi zabranymi innym, takie wydatki  muszą być optymalizowane  i kontrolowane przez  społeczeństwo.

Jakie racjonalne decyzje stały za tym aby: budować elektrownię w Ostrołęce, przekopać  Mierzeję, czy budować  CPK, na który rzekomo czeka cała Europa? Czy ktokolwiek widział uzasadnienie ekonomiczne  podjętych decyzji?   Jak przedstawia się sytuacja  finansowa PGZ, w skład której wchodzi 36 spółek? Jak tam wypracowano zysk w sytuacji gdy były minister obrony obalił wszystkie kontrakty długoterminowe?  Komu służy Stocznia Wojenna sp. z o.o. ,  gdy nie mamy żadnej floty wojennej?  Dlaczego tego typu  decyzje podejmuje się w ukryciu?  Jak doszło do tego, że premier i minister zdrowia zamówili setki milionów szczepionek, które teraz trzeba będzie utylizować, ale wpierw  zapłacić grube miliardy?   Kto i w jakim celu podejmował decyzję o budowie promów, które nigdy nie powstały? Te i wiele innych przedsięwzięć  wymagały  przecież dyskusji  pod względem ich celowości  oraz możliwości ich sfinansowania; innymi słowy – po co je realizujemy, ile mają kosztować i kto za to zapłaci.  Bo nie może być tak, że o tym decyduje jedna osoba, co u nas staje się – chyba już się stało,  normą.

Podstawą zdrowego ustroju jest jawność procedur i stabilność prawa.  Obecna władza nie znosi przedsiębiorców i wszystkich ludzi niezależnych. Każdy zamożny kraj to kraj  demokratyczny, więc warunkiem koniecznym do rozwoju i bogacenia się  narodów jest stabilna demokracja. Mamy coraz więcej przykładów na to, że hasło „uczciwa Polska”  to w zasadzie oszustwo. Można rzec, że  największym urzędem skarbowym jest Orlen, bo mamy tam swojego człowieka, który ceny paliwa ustala tak jak on albo prezes chce. Problemem  jest to, że realizowane są  pomysły  jednostki, a po ich zatwierdzeniu  nikt już tego nawet tego nie weryfikuje!   Sytuację najlepiej oddają słowa byłego ministra energetyki, który na pytanie o zasadność budowy elektrowni w Ostrołęce odrzekł szczerze: „Był etap mądrości, który nakazywał budować,  teraz przyszedł etap mądrości, że trzeba burzyć  – kto tego nie rozumie – nie nadaje się do polityki”. A mówiąc to, wcale nie żartował! To stwierdzenie chyba najlepiej oddaje „ducha przedsiębiorczości” aktualnej ekipy rządzącej.

Państwowe instytucje stają się coraz bardziej  fasadowe, bo właściwie coraz mniej mają wpływ na cokolwiek. Przez 25 lat Polska się rozwijała, niestety przez ostatnie sześć  lat  gospodarka raczej się kurczy, a przyrost PKB jest  w dużej mierze pozorny. Wystarczy dokładnie przejrzeć  dane spółek tzw. narodowych czempionów, by  uzmysłowić sobie, ile mamy tam  rzekomego „przyrostu” majątku.  Nota bene – zakup pakietów wyborczych za 73,8 mln zł. to nie jest zmarnowany wydatek;  o tyle przyrósł majątek poczty!  

Państwowe wielkie przedsięwzięcia pociągną gospodarkę w dół, bo o  celu ich realizacji nikt nie dyskutował.  Mamy następny kiełkujący  czebol  – „Polski Holding Spożywczy”,  którego zadaniem będzie  nie konkurowanie na rynkach zagranicznych, tylko wyeliminowanie konkurencji krajowej. Jedynym efektem jego funkcjonowania będzie  utworzenie kilkuset dobrze płatnych stanowisk  dla swoich akolitów.

Skutkiem wzrostu podaży pieniędzy jest inflacja, która wynosi 15,5 %, a to  oznacza, że  taki procent wszystkich dóbr przechwytuje rząd ponad to co zbierze w podatkach. Na rynku mamy obecnie ok 2bln złotych; na początku 2020 było to tylko 1.566 mld, czyli w tym czasie  przyrosło gotówki o 434 mld. zł., tj o 28% Te 434 mld pozostaje w dyspozycji rządu.  Z  powodu inflacji ludzie płacą więcej za wszystko. Natomiast jeśli  PKB wzrósł o ok. 8%, to w ciągu dwóch lat przybyło nam 20% pustego pieniądza . Jeśli dodamy do tego ok. 40%  z lat 2016-2019, to łączny nawis inflacyjny wynosi ok 60%, ujawniony dopiero w 14%. Takiej łącznie inflacji możemy się spodziewać w najbliższych latach. A rząd zamiast walczyć z inflacją, nadal zwiększa podaż pieniądza a ów  nawis  przesuwa na następne lata, najczęściej na „po wyborach”.

Niestety,  Polska jest na dobrej drodze do  hiperinflacji. Pieniądz jest tylko jednostką miary i musi być dostosowany do ilości wytworzonych dóbr i usług.  Obecnie, poprzez wzrost stóp procentowych Glapiński chce obniżyć ilość pieniędzy, czyli ściągnąć je od ludzi, ale nie słyszymy aby stosował inne instrumenty  ograniczające podaż pieniądza, którymi swobodnie dysponuje rząd.. A skoro  NBP ma nieprzebrane ilości pieniędzy, to efekt takich przechwałek prezesa NBP już widzimy.  Sprawę podaży pieniądza rozwiązałoby wstąpienie  do strefy EURO, bo każda waluta, im mniej podatna na manipulacje tym lepsza, chyba że  udałoby się nam ogłosić PLN walutą światową?  Wtedy  popierajmy złotego! W przeciwnym razie utrzymywanie złotówki zawsze będzie działać na niekorzyść obywateli, ale na korzyść rządzących, którzy mogą manipulować jego wartością.

Także Sąd Najwyższy zamiast stabilizować i ujednolicać orzecznictwo, destabilizuje system prawa w Polsce. Przykładem tego jest sprawa kredytów frankowych. Prawo stoi jednoznacznie po stronie  kredytobiorców , ale mamy  nacisk na sądy, by sprawy przewlekały, co jest najskuteczniejszą formą pomocy bankom, które  poprzez indeksację namnażają sobie złotówki. A problemem nie jest to, że banki mają zwracać ludziom pieniądze, tylko aby skorygowały swoje zawyżone należności, które kredytobiorcy mają spłacać przez następne kilkanaście lat. Tych zawyżonych naliczeń banki  mają ok  100 mld zł.

Biegli rewidenci to jedyny zawód uprawniony do rewizji finansowej, czyli ustalania , czy  to co dany podmiot przedstawia w sprawozdaniach jest zgodne z rzeczywistością. Bez niezależnej rewizji finansowej kraj czeka korupcja na szczytach władzy, a prezentowane dane ekonomiczne stają się coraz mniej obiektywne.  Znamiennym  przykładem jest Rosja, w której   to sam Putin  dorobił się majątku ocenianego na 200 mld USD. A przecież jego, jak i wielu innych oligarchów,   wielomiliardowe fortuny nie pochodzą z oficjalnych źródeł. Wiemy, że w sprawnej demokracji budowa takich fortun z wykorzystaniem majątku państwa jest niemożliwa, bo tam każdy publicznie wydany grosz podlega kontroli. Niestety u nas podążamy w odwrotnym kierunku. Można stwierdzić, że to dlatego demokracja liberalna jest u nas w odwrocie, bo publiczna i otwarta kontrola publicznych finansów nie jest władzy na rękę.

W maju 2017 Sejm uchwalił nową ustawę o biegłych rewidentach, firmach audytorskich i nadzorze publicznym. Celem  jej była implementacja przepisów UE tj. Rozporządzenia UE 537/2014 i Dyrektywy 2006/46/WE ws. ustawowych badań sprawozdań finansowych. Miała  wzmocnić niezależność i obiektywizm, poprawić jakość badań ustawowych oraz wzmocnić nadzór publiczny nad audytorami.  Ale już 1,5 roku po wejściu  w życie ustawy, zlikwidowano całkowicie samodzielność zawodu biegłego rewidenta, uzasadniając to potrzebą zcentralizowania nadzoru. Odtąd uprawnienia rewidentów  ograniczają się w zasadzie do prowadzenia szkoleń i wnoszenia opłat na rzecz nowopowstałej  państwowej Agencji, finansowanej ze środków prywatnych biegłych.   Ta zmiana, wbrew publikowanym  uzasadnieniom, nie była spowodowana koniecznością jakiejkolwiek implementacji przepisów unijnych,  bo to wszystko uczyniono wraz z uchwaleniem nowej ustawy. Pozbawiono Polską Izbę Biegłych Rewidentów resztek samorządności  a tym samym merytorycznego nadzoru i  kontroli funkcjonowania zawodu. Sprawy prawa bilansowego/gospodarczego i rewizji finansowej wyłączono spod kompetencji ministra finansów, więc nie wiadomo nawet kto obecnie odpowiada za jego stanowienie.

Rewizja finansowa jest systemowym badaniem konfrontującym dane z rzeczywistością gospodarczą. Wyniki tych badań przedstawia się właścicielom, a w przypadku jednostek zaufania publicznego (JZP), także społeczeństwu. Tak być powinno, ale dziś mamy z tym problemy, które prowokują nas do postawienia pytań dotyczących GetBack, Poczty Polskiej, PGZ (Polska Grupa Zbrojeniowa),   transakcji zawieranych w gotówce przez polityków,   funkcjonowania  TFI (Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych), rozliczania środków publicznych,  jawności wydatkowania pieniędzy   i podejmowanych decyzji.  Zapominamy, że dla zabezpieczenia prawidłowego  funkcjonowania  całej gospodarki niezbędny jest niezależny audyt, a biegły rewident w większości krajów  EEC jest ekspertem, którego praca jest ważna dla wszystkich – także organów państwowych.  U nas niestety jest inaczej.

Powyższe przykłady ściśle wiążą się z  funkcjonowaniem rzetelnej i niezależnej rewizji finansowej. Niestety, obecne zmiany spowodowały, że cały audyt podlega władzy, a jego wyniki mają być z władzą uzgodnione. Państwowa kontrola  działalności audytowej  wzmacnia nadzór nad działalnością PIBR,  ale w działaniach tych nie ma  nic, co wzmacniałoby rolę audytu i prowadziło do  niwelowania  rozbieżności między rzeczywistością a sprawozdawczością! Można teraz  sterować, kto ma badać najważniejsze podmioty i organizacje w państwie i jaki  ma być efekt owej rewizji.   Rynek  audytu  banków, funduszy, zakładów ubezpieczeń, spółek akcyjnych i innych JZP już  jest owładnięty przez nielicznych, więc  zamawia się  audytora, któremu płaci się  dużo, ale otrzymuje się  opinię taką, jakiej oczekuje. Także ograniczenie danych zawartych w sprawozdaniu z badania, nie służy jawności i przejrzystości działania, a informacja o wynikach rewizji finansowej jest coraz bardziej ograniczana, a nawet utajniana!.

Z dotychczasowej obserwacji wynika, że zamierzenia kontrolne nowopowstałej Agencji PANA  skupiają się na egzekwowaniu administracyjnych wymogów działalności biegłych rewidentów. Potwierdzeniem tego stanu rzeczy są przygotowane wytyczne kontrolne oraz fakt, że zachodzi coraz większy rozdźwięk pomiędzy rzeczywistością  gospodarczą a sprawozdawczością. Rzeczywistością staje się bardziej to, co głosi się na konferencjach prasowych albo zapisze w dobrych sprawozdaniach (sic);  biegli natomiast przeprowadzając rewizje finansowe, mają się mieć  na baczności. Szczególnie groźne jest coraz powszechniejsze podważanie  eksperckiego osądu,  któremu zarzuca się subiektywizm i brak oparcia o przepisy prawa. Tenże osąd  jest podstawą funkcjonowania zawodu i formułowania opinii. Niestety, z aktualnych wytycznych do kontroli wynika, że ekspercki osąd, jeśli nie podoba się władzy, można podważyć zawsze, bo nie ma zapisu w prawie, który pojęcie to by definiował.

Pozbawienie Polskiej Izby Biegłych Rewidentów  funkcji kontrolnych odbyło się bez  udziału biegłych, a likwidację KKN i powołanie PANA  uzasadniono  też  podejrzeniami  skierowanymi wobec  biegłych rewidentów. Użycie tego argumentu nie jest fair i nie służy  utrzymaniu prestiżu zawodu, bo wszyscy wiemy, że  sprawa Getback miała i ma się zupełnie inaczej, co łatwo stwierdzić na podstawie  publicznie dostępnych danych. Nie napawają też optymizmem zmiany prawa gospodarczego dokonywane bez jakiejkolwiek konsultacji, także ze środowiskiem biegłych. PIBR, najważniejsza w kraju organizacja biegłych, nawet nie jest o takich  zmianach  informowana.  Wiemy też, że niedawno uchwalono wielkie zmiany w  KSH; dlaczego zmian tych nie konsultowano z biegłymi? Przecież wiele z tych zmian  budzi wątpliwości co do zgodności z konstytucją, zasadami techniki prawodawczej, prawem unijnym, systemowej spójności i zgodności z podstawami prawa handlowego i prawa cywilnego, czyli prawa prywatnego, którego podstawową funkcją jest ochrona praw jednostki.  To niemal wywrócenie prawa korporacyjnego, którym biegli posługują się na co dzień przy każdym badaniu. Do tego dochodzi problem  „przeregulowania” przepisów i nadmierny formalizm, który w działalności gospodarczej już stał się udręką.

Komuż  przeszkadzały  opinia z badania oraz raport, w którym należało ocenić/odnieść się do każdej pozycji wynikowej, bilansowej oraz ocenić szczegółowo sprawę kontynuacji działalności?  Dziś w sprawozdaniu z badania,  poza ogólnikami, nie znajdziemy nic!  Ważne informacje mają się znaleźć gdzieś w „dokumentacji z badania”, do której dostęp ma PANA i nikt inny!  Przyjmując takie rozumowanie,  jeśli sprawozdanie jest jakościowo dobre/ ładne, obudowane komentarzami i notatkami, to nie ma się czego czepiać! Ale już nadzorców nie trapi to, że takie starannie dopracowane sprawozdania często mają  niewiele wspólnego z rzeczywistością. A to właśnie ta rozbieżność narasta.

Niestety, w   zmianach prawa gospodarczego i   nadzoru o to chodziło  – zlikwidować resztki samorządności i zcentralizować audyt, by nie było przypadkowości, z którą wiąże się ryzyko. Daje to lepszą panoramę rynku, nadzór jest kompletny, można wprowadzać jednolite standardy dla całej branży, co znacząco pomaga w tym, że do audytu wybierzemy tego, który potwierdzi, że sprawozdania są ładne a narodowy  czempion ma się dobrze. Biegłemu  nie wolno  udzielać porad, więc cała jego  praca  jak i on sam, niemal niczemu nie służą. Wcześniej przedsiębiorcy był pomocny, dziś jest złem koniecznym. Owi biegli nie uczestniczą w podziale tortu audytowego, bo też ich sprawozdania są niewiele warte.  A miało być tak, że wszyscy biegli  w prawie są równi.  Ci, co uczestniczyli w obradach podkomisji finansów publicznych ds. implementacji przepisów UE do ustawy wiedzą, że cały proces legislacji nie był obiektywny; odrzucono wszystkie propozycje środowiska biegłych zmierzające do podniesienia rangi zawodu. Wtedy jeszcze zachowywano pozory debaty/dyskusji.  Dziś w podkomisje, czy powoływanie ekspertów nikt się nie bawi!    Słusznie więc zauważa Prezes PANA, że audyt jest scentralizowany, łatwiej się nim zarządza, a biegli są niezależni, bo od nich  tak naprawdę  nic nie zależy.

Warto  podkreślić, że   nieprawidłowości  w audycie występują najczęściej tam, gdzie firma, taki narodowy czempion lub kręgom tym zbliżona,  korzysta z politycznych protekcji, albo  działa w branży, gdzie podstawą działalności są aktywa nienamacalne – akcje, derywaty, jednostki uczestnictwa, certyfikaty inwestycyjne, patenty, licencje i wszelkiego rodzaju instrumenty finansowe, WNPy itp. (vide Getback).  Tam mają koneksje i  służby, które potrafią sporządzić sprawozdanie dobre, by biegły nic nie znalazł, a nawet nie musiał nic szukać!  To nie nagromadzone papiery świadczą o prawidłowości badania, tylko jego końcowy efekt, czyli zgodność z rzeczywistością. A do tego zawodowy osąd jest niezbędny.

Scentralizowany nadzór nad firmami audytowymi miał zmniejszyć  możliwości działania spółek niezgodnie  z prawem. Ale tu chodzi również o partie, fundacje, jednostki budżetowe i wszelkie inne podmioty korzystające ze środków publicznych. W  zawodzie biegłego decydujące  są kompetencje, doświadczenie i umiejętność formułowania wniosków, czyli tzw. ekspercki osąd, ale też  zakres wykorzystania tych kompetencji!

Od chwili wprowadzenia zmian w 2019 roku  zawód biegłego rewidenta nie jest już wolnym zawodem. Kto się odważy sprzeciwić wynikom finansowym ogłoszonym przez popieranych politycznie czempionów?  Kto ośmieli się podważać wydatki partii ze środków publicznych w sytuacji, gdy ona sama owe wydatki uzna za  poniesione na  cele statutowe?  Wystarczy, że koszt urządzonej imprezy partia nazwie konwencją,  by wszystkie związane z nią koszty jak zakup alkoholu, najem kwater, ochrona prywatnych osób, wydatki na rozrywkę, uważać za koszty statutowe. Dla porównania – przedsiębiorcom takich kosztów ponosić nie wolno, mimo, że finansują je z własnych środków. Jak długo mamy czekać na zlikwidowanie tego absurdu? W zakresie  rozgraniczenia wydatków  na cele państwa oraz partyjne, nie różnimy się wiele od Korei Płn. Merytorycznie łatwo to zrobić, trzeba jedynie  politycznej woli. Jak długo klasa polityczna ma pasożytować na państwie?

Wszelkie trafione i nietrafione inwestycje, wieże, przekopy, porty, łady, respiratory, zapasy strategiczne  itp  muszą podlegać audytowi, czyli  wycenie według wartości godziwej, a różnice  odpisywane w straty. Jako składniki majątku narodowego, mogą być  uznane tylko te, które w przyszłości przysporzą korzyści ekonomicznych. Jeśli jakaś wartość nie spełnia tego  kryterium, nie może stanowić składnika majątku. Wszystkie spółki skarbu państwa muszą być kontrolowane po to, by zapobiec  budowaniu ” wydmuszek narodowych”, bo właśnie tam   znajdziemy mnóstwo  wydatków na finansowanie  politycznych przedsięwzięć, niezwiązanych z działalnością gospodarczą tych podmiotów.             Dla skuteczności kontroli   instytucji państwowych i działalności gospodarczej, dostęp do informacji jest wręcz kluczowy, dlatego  jej ograniczanie  świadczy  że działania władz  zmierzają w kierunku przeciwnym niż deklaracje.  

W Polsce konsekwencją najnowszych zmian   jest ucieczka z zawodu, który już dziś niewiele znaczy. Władza coraz częściej  manipuluje wskaźnikami, a to staje się naprawdę groźne.   Rozwiązania są, tyle że bez gruntownej znajomości prawa bilansowego i  politycznej woli,  nie da się wiele zrobić,   Można  by skorzystać z wzorców krajów bardziej doświadczonych i zamożnych, jednak bez współpracy oraz dyskusji, audyt w Polsce zostanie zmarginalizowany i podporządkowany woli aktualnie rządzących. Zaszkodzi to wszystkim,  bo efekty działalności władz stają się niekontrolowalne. Warto też wspomnieć o  roli jaką  pełniła do niedawna  NIK,  której  wyniki kontroli  miały ogromne znaczenia dla funkcjonowania państwa. Tak było wcześniej, teraz władze mogą ignorować nie tylko wyroki sądowe ale też  raporty kontrolne tej najważniejszej w kraju instytucji kontrolnej.   Widać wyraźnie, że funkcjonowanie wszelkich niezależnych instytucji kontrolnych czy nadzorczych staje się dla władzy utrapieniem i na dłuższą metę nie do zaakceptowania.

 

 

Ireneusz Łazarski

Biegły rewident

Absolwent  prawa na UG, także ekonomii i finansów

Georgetown University, Washington DC.

ireneusz-lazarski-dobra-zmiana-prawo-gospodarcze

„Dobre  zmiany” prawa gospodarczego. Dokąd idziemy?

„Dobre  zmiany” prawa gospodarczego. Dokąd idziemy?

 

31 sierpnia 2021 r. w Dzienniku Ustaw poz.1598 ogłoszono ustawę  o  z zmianie ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów, przymusowej restrukturyzacji oraz niektórych innych ustaw. Dowiadujemy się z niej o zmianach w wielu ustawach w ogóle nie związanych z celem czy ogłoszonym tytułem. Jest to kolejny przykład zmian prawa wprowadzonych w ukryciu, bez konsultacji, pokazujący dokąd w prawie gospodarczym zmierzamy.  Na stronie  70 dowiadujemy się, że  zmiany dotyczą też ustawy o biegłych rewidentach (…) i o nadzorze publicznym. Nie ma to żadnego związku z tytułem owej noweli, a sposób ujęcia tych zmian wskazuje, że autorom nie zależało na rozgłosie, nie wspominając o trybie konsultowania, procedowania czy uchwalania. Przedstawiono je jako propozycję rządową, a z zapisu procesu legislacyjnego wynika, że żadnej dyskusji parlamentarnej, czy  merytorycznego uzasadnienia  tych zmian nie było. Nie było też wskazania źródeł pokrycia kosztów  – bo wiadomo, że pokryją je biegli rewidenci, czyli pozarządowa organizacja, Polska Izba Biegłych Rewidentów (PIBR), utrzymująca się ze składek. PIBR, najważniejsza w kraju organizacja, nawet nie została o tych zmianach poinformowana, Jeśli ktoś miał wątpliwości  o zamiarach władz, to po przeczytaniu  owych  zmian, które weszły w życie 15 września, zapewne się ich pozbył. Podobnych zmian było więcej, tym razem chodzi o przedłużenie do ośmiu lat, czasu gromadzenia dokumentacji, czytaj  makulatury, oraz karania biegłych. Nasuwa się jedno pytanie:  czemu  owe zmiany mają służyć, jak mają  poprawić jakość audytu,  o której głośno trąbi PANA (Państwowa Agencja Nadzoru Audytowego) i jak  mają  pozytywnie wpłynąć na obraz działalności gospodarczej prezentowany w  sprawozdaniach?. A rozjazd pomiędzy rzeczywistością  gospodarczą i sprawozdawczością, nie tylko się powiększa, ale też władz nie interesuje. Rzeczywistością staje się bardziej to, co głosi się na konferencjach prasowych, zapisze się w dobrych sprawozdaniach (sic),  a  biegli,  jeśli  chcieliby jeszcze przeprowadzać jakieś  rewizje finansowe, to niech się mają na baczności.

Przypomnijmy, że audyt finansowy/ rewizja finansowa, to kompleksowe badanie sprawozdania finansowego, które ma dostarczyć podstaw do stwierdzenia, że przedstawia ono rzetelnie i jasno sytuację majątkową i finansową oraz wynik finansowy jednostki,. Że jest ono zgodne z  obowiązującymi jednostkę przepisami, postanowieniami statutu lub umowy, że zostało sporządzone na podstawie ksiąg rachunkowych itd.. Wyniki takiej rewizji są przedstawiane w postaci sprawozdania z badania, które zawiera ocenę, czy sytuacja finansowa  nie jest zagrożona w okresie przynajmniej 12 najbliższych miesięcy. Tak, 12 miesięcy, bo po nich przychodzi nowy audytor, badający jednostkę ponownie i ocenia sytuację niezależnie  od poprzedników.  Badany podmiot jest zobowiązany do zachowania dokumentacji źródłowej przez 5 lat, takoż był i biegły dokumentujący czynności rewizyjne; z dniem 15.09 będzie to 8 lat. Jakie znaczenie mają mieć wtórne informacje i czego miałyby  dowodzić po 8 latach w sytuacji, gdy nie ma już dokumentacji źródłowej? Czemuż miałyby owe robocze notatki służyć, kiedy mamy audyt najnowszy, sprzed dwóch, trzech, czterech czy pięciu lat? Odpowiedź na każde z owych pytań jest prosta:  mają one  niewielkie  znaczenie już po  badaniu sporządzonym przez następnego audytora, więc możliwości są dwie: karać bez względu na trafność  wydanej opinii (bo czegoś biegły nie zapisał), albo  nie karać tych, którzy wydali  opinię taką, jakiej  oczekiwaliśmy, niezależnie od faktów.  Nie ma danych źródłowych, więc  opinię obronią notatki!

Zakres wiedzy, którą musi posiąść biegły rewident jest rozległy i obejmuje: teorię i zasady rachunkowości; sporządzanie sprawozdań i ich analizę, rachunek kosztów i rachunkowość zarządczą; kontrolę wewnętrzną; rewizję finansową, etykę zawodową, prawo spółek, ład korporacyjny; prawo upadłościowe i naprawcze; prawo podatkowe, cywilne; prawo pracy i ubezpieczeń społecznych; prawo bankowe, ubezpieczeniowe; technologie informacyjne i systemy komputerowe; mikroekonomię i makroekonomię; matematykę i statystykę, zarządzanie itd. Wydaje się wręcz niemożliwością posiadanie tak rozległej wiedzy, ale tak stanowi prawo. Wskazane byłoby, aby wiedza biegłych była wykorzystana, więc to oni  powinni stać na straży jawności i przejrzystości obrotu gospodarczego, a także dbać o właściwy przekaz informacji generowanych przez podmioty gospodarcze. Rewizja finansowa jest więc systemowym badaniem polegającym na obiektywnym ustaleniu prawdziwości i ocenie stwierdzeń na temat wyników działalności gospodarczej oraz stopnia zgodności z rzeczywistością gospodarczą. Wyniki tych badań przedstawia się akcjonariuszom, udziałowcom, bankom, właścicielom, a w przypadku jednostek zaufania publicznego, także społeczeństwu. Nie ma innego zawodu w Polsce, który wymagałby tak szerokiej merytorycznej wiedzy! Ale informacja o wynikach rewizji finansowej  jest coraz bardziej ograniczana, a nawet utajniana!.

Jak wynika z art.  64 ustawy o rachunkowości,  badaniu podlegają roczne sprawozdania finansowe – kontynuujących działalność: banków, zakładów ubezpieczeń, spółdzielczych kas, jednostek działających na podstawie przepisów o obrocie papierami wartościowymi oraz przepisów o funduszach inwestycyjnych, funduszy emerytalnych, instytucji płatniczych, spółek kapitałowych z wyłączeniem mikro i małych przedsiębiorstw. Dla nich audyt stanowią rozliczenia podatkowe, a ponieważ zarządzają majątkiem własnym, nie jest niezbędny arbiter w postaci biegłego rewidenta. Natomiast w sytuacji przedsiębiorstw i organizacji większych, gdzie zarządza się majątkiem nie swoim, tam rewizja finansowa jest konieczna. Znamienne jest też, że badaniu podlegają podmioty „kontynuujące działalność”, więc jeśli podmiot zaufania publicznego ogłosi, że nie zamierza jej kontynuować (zostanie poddany likwidacji, restrukturyzacji itp.) to rewizji finansowej uniknie. To jest idealna furtka do uniknięcia kontroli. Może zamiast 8-letnej karalności, należałoby się zastanowić nad korektą tego zapisu?

Obecne zmiany prowadzą do tego, że  znaczenie audytu ulega zmniejszeniu, a  problemy rosną. Dodatkowe obciążenia i obowiązki  firm audytorskich wyeliminują następne podmioty z rynku, który staje  się powoli oligopolem.  Kontrolowanie działalności audytowej  w zakresie takim, jaki planuje PANA  wzmacnia nadzór publiczny nad działalnością PIBR, co nie jest z gruntu złe, ale nie ma tam  nic, co wzmacniałoby rolę audytu i prowadziło do  niwelowania  rozbieżności między rzeczywistością a sprawozdawczością! Tak rozumiana reforma audytu pozwala sterować, kto ma badać najważniejsze podmioty i organizacje w państwie i jaki  ma być efekt owej rewizji.  Spośród 1,3 tysiąca firm audytorskich, jedynie 70 z nich badały jednostki zaufania publicznego. Rynek  audytu  banków, funduszy, zakładów ubezpieczeń, spółek akcyjnych i innych JZP jest już owładnięty przez nielicznych.  Pojedynczy biegły ma niewielkie szanse konkurowania z gigantami: po pierwsze: jego opinia  niewiele znaczy,  a po drugie: zamawiający nie ma pewności jakąż to opinię ów  biegły wyda. Dlatego zamawia audytora, któremu płaci dużo, ale otrzymuje opinię taką, jakiej oczekuje. Przykładów na to jest mnóstwo.

Scentralizowany nadzór nad firmami audytowymi miał zmniejszyć  możliwości działania spółek niezgodnie  z prawem. Ale przecież nie tylko o spółki tu chodzi, lecz również partie, fundacje, jednostki budżetowe i wszelkie inne podmioty korzystające ze środków publicznych. Kontrola audytu to niewielka część całości, najważniejsze są kompetencje i umiejętność formułowania wniosków z audytu, czyli tzw. eksperckiego osądu. Dlaczego z procesu kontroli oraz zmian prawa  wyłączono PIBR i inne organizacje skupiające biegłych? Jakie względy merytorycznie za tym przemawiają? Czy PANA, działająca od roku,  jest tak  kompetentną organizacją, że nie potrzebuje z nikim współpracować? Dotychczasowe próby to raczej pozory współpracy, bo PANA jako organ władczy  i tak postanowi,  jak  zechce. Potwierdzają to dyskusje, które dotychczas się odbyły.

Właściciele jednostek oprócz   opinii na temat sprawozdania, chcieliby  też wiedzieć, czy  i co robią nie tak, co należałoby usprawnić itp. Wizyta biegłego u przedsiębiorcy była ważna, ale  teraz biegłemu nie wolno udzielić żadnych porad! Jest to absurd oznaczający, że od chwili wprowadzenia zapisu art. 56 ustawy, zawód ten w oczach przedsiębiorców przestał mieć merytoryczne  znaczenie.  A przecież dla zachowania  niezależności wystarczyłoby wymienić usługi tedy wyświadczone.  No ale zwyciężył interes innych zawodów, więc nie pora lać łez na biegłymi, którym  w nagrodę dodano  obowiązków administracyjnych.

Od chwili likwidacji KKN, zawód biegłego rewidenta nie jest już wolnym zawodem; ma co prawda mnóstwo ważnych obowiązków, lecz uprawnień niewiele, a samorządności żadnej.  W tym kontekście należałoby zapytać: kto się odważy sprzeciwić wynikom finansowym ogłoszonym przez popieranych politycznie czempionów? Po drugie: co i w jaki sposób owe przedłużone terminy karania/dokumentowania mają poprawić?  Skoro żadnego  uzasadnienia nie przedstawiono, podpowiedzmy: nie poprawią nic!.

Natomiast gdyby chodziło o  podniesienie rangi audytu i jego wpływu  na rzeczywistość gospodarczą, należałoby, wzorem krajów UE czy  EEC jak np. Norwegia, albo Nowa Zelandia   doprecyzować następujące sprawy:

1)  uznać, że sprawozdanie z badania zawiera wiążące dane   dla wszystkich którzy się tym posługują – urzędów, sądów, inwestorów, właścicieli, chyba że wykaże się jego nieprawidłowości w toku kontroli, którą zaostrza  PANA. Po co zatem zwiększone restrykcje wobec biegłych, kiedy  nie zwiększamy/poszerzamy  znaczenia audytu?  Dziś w przeważającej większości audyt to niepotrzebny wydatek, niemal  zło konieczne: by raport   złożyć do KRS!  Tak rozumują przedsiębiorcy!

2) objęcie  audytem partii politycznych, w miejsce  formalnego potwierdzania sporządzonych tabelek, że pieniądze wpłynęły na prawidłowe konto itp. Takie sprawdzania  (bo przecież nie audyt) mogą  robić  urzędnicy  np.  PKW. Natomiast audyt partii winien  obejmować ocenę jej  działalności finansowej wraz z zasadnością  ponoszonych wydatków na cele statutowe. Dotychczas nie podlegają one kontroli i wystarczy, że koszt urządzonej imprezy partia nazwie konwencją,  by wszystkie związane z nią koszty jak zakup alkoholu, najem kwater, ochrona prywatnych osób, uważać za koszty statutowe. Jak uznać koncert Zenka na imprezie partyjnej za koszt statutowy!  Ale uwaga: partie mogłyby ponosić sobie te koszty, gdyby nie korzystały z pieniędzy publicznych! Dla porównania – przedsiębiorcom takich kosztów ponosić nie wolno, mimo, że finansują je z własnych środków. Jak długo mamy czekać na zlikwidowanie tego absurdu?

3) rozgraniczenie wydatków  na cele państwa oraz na cele partii.   W tym zakresie nie różnimy się wiele od Korei Płn. Merytorycznie łatwo to zrobić, trzeba jedynie  politycznej woli. Jak długo klasa polityczna ma pasożytować na państwie? W bogatej  Norwegii nikomu do głowy nie przyjdzie, by jakiekolwiek wydatki partyjne czy osobiste realizować kosztem budżetu, bo to jest kradzież środków publicznych. U nas pazerność usprawiedliwia wszystko.

4) wszelkie nietrafione inwestycje, wieże, przekopy, porty, łady, zapasy strategiczne  itp  muszą podlegać audytowi, czyli  wycenie według wartości godziwej, a różnice  odpisywane w straty. Jako składniki  aktywów, czyli  majątku narodowego, mogą być  uznane tylko te, które w przyszłości przysporzą korzyści ekonomicznych. Jeśli jakaś wartość nie spełnia tego  kryterium, nie może stanowić składnika majątku.

5) uściślenie wymogów audytorskich wobec spółek skarbu państwa, na równi z innymi podmiotami po to,  by zapobiec budowaniu ” wydmuszek narodowych”.  Dotyczy to również wydatków na finansowanie  politycznych przedsięwzięć, niezwiązanych z działalnością gospodarczą tych podmiotów.

6) egzekwowanie  wymogów  sprawozdawczych firm inwestorskich, funduszy, spółek giełdowych,  których majątek w pomad 90% zależy od wyceny wszelkiego rodzaju papierów, często wbrew nazwie,bezwartościowych. Audyt tych podmiotów  wymaga  szczególnych rygorów wyceny!

7) Żadne wydatkowanie pieniędzy publicznych nie może pozostać bez kontroli, czyli standardowego audytu.  Takie prawo  w zasadzie jest,  ale  funkcjonuje  wybiórczo.

8) uczestnictwo biegłych w procedurach upadłościowych. Każde sprawozdanie sporządzone na moment upadłości musi być poddane rewizji, by syndyk rozliczył się z majątku, który przejmuje. Nie może się  on w procesie upadłości rozpływać.  To w upadłościach mamy największy rozjazd między  sprawozdawczością a rzeczywistością gospodarczą, sięgający czasem 100%, a procesy upadłości  trwają wiele lat,  po których  rzadko kiedy zostaje cokolwiek  do podziału wierzycielom. Dlaczego, nadzorując audyt, PANA tego nie dostrzega?

10) wzmocnienie roli prawa bilansowego w ewidencji gospodarczej oraz sprawozdawczości wszystkich podmiotów, w tym państwa. Dotychczas jest ono rozumiane jako  niemal „lex imperfecta”

11) uczestnictwo biegłych w przygotowaniach zmian przepisów prawa gospodarczego i bilansowego na każdym etapie jego tworzenia. Czy  najnowsze zmiany były z kimkolwiek  konsultowane? 

            Dla skuteczności kontroli działalności gospodarczej, dostęp do informacji jest niezbędny, wręcz kluczowy, dlatego ograniczanie dostępu do  informacji podmiotów zaufania publicznego, świadczy  że działania władz  zmierzają w kierunku przeciwnym niż deklaracje Aby to stwierdzić, wystarczy dokładnie analizować bieżące nowele prawa.

 

Przypomnijmy też, że Rząd zamierza znowelizować kodeks spółek handlowych, co ma rzekomo odpowiadać potrzebom polskich przedsiębiorców, ale nikt ich o to nie pytał!  Ministerstwo Aktywów Państwowych (MAP) przedstawia zmiany jako największą reformę kodeksu od 20 lat, która  w zapisach niestety tak wygląda. Główne cele to wprowadzenie tzw. prawa holdingowego, wdrożenie przepisów  o „grupie spółek”, zapewnienie spółce dominującej sprawnego zarządzania  grupą oraz rzekome  zwiększenie odpowiedzialności rad nadzorczych – jak wskazuje MAP. Ale zmiany te budzą wiele zastrzeżeń o charakterze fundamentalnym – także co do  zgodności z konstytucją, zasadami techniki prawodawczej, prawem unijnym, systemowej spójności i zgodności z podstawami prawa handlowego i prawa cywilnego, czyli prawa prywatnego, którego podstawową funkcją jest ochrona praw jednostki.  Z decyzją powinna być zawsze związana odpowiedzialność, a tu proponuje się oderwanie tej zależności

Proponowane rozwiązania prowadzą do ograniczenia swobody przedsiębiorczości oraz swobody przepływu kapitału. Stwarzają możliwości drenażu majątku spółek zależnych przez spółki dominujące, które mogą łatwo uniknąć odpowiedzialności cywilnoprawnej.  Obniżą próg ochronny dla spółek zależnych, ich wspólników/akcjonariuszy oraz wierzycieli tychże spółek. Już sama wielość zmian  powoduje zamieszanie przez brak  korelacji  z pozostałymi przepisami KSH.  Ma to pozornie  zwiększyć efektywność rad nadzorczych, ale chodzi tu raczej o uzasadnienie  wysokich zarobków  członków tych rad. Wiele rozwiązań zakłóca, a wręcz zaburza istniejący system nadzoru korporacyjnego, przerzucając obowiązki nadzorcze na zarząd spółki. Nie są  też zgodne z prawem unijnym ponieważ   dla spółek z UE niektóre postanowienia będą  nie do spełnienia.  A największy problem to „przeregulowanie” przepisów i nadmierny formalizm, który w działalności gospodarczej już staje się udręką.

Pomijając fakt, że dotychczasowe przepisy  ksh w zasadzie regulują wszystkie sprawy w sposób wystarczający oraz że owe zmiany nie były  konsultowane ze środowiskiem biegłych rewidentów, podkreślmy, że  po wprowadzeniu  nowych przepisów spółki kapitałowe  zaczną działać jak urzędy, ludzie nie będą podejmowali inicjatyw, dopóki nie dostaną polecenia z góry. Nowela zakłada, że spółka dominująca będzie mogła żądać od spółki zależnej wykupienia udziałów mniejszościowych. Nowe przepisy ułatwiają pozbywanie się takich udziałowców. Wprowadza się też zwolnienie członków zarządu i rad nadzorczych  z odpowiedzialności wobec spółki za daną czynność, jeżeli osoby  te działały w sposób lojalny wobec spółki. Ma wzmocnić rolę spółek dominujących poprzez  wprowadzenie szeregu uprawnień wobec spółek zależnych

Proponowane zmiany zdaniem MAP mają ułatwić wiele procesów, które zachodzą dzisiaj w praktyce działania grup kapitałowych, za którymi rzekomo  nie nadąża prawo.  Ale takie regulacje nie uwzględniają rzeczywistej i obowiązującej już praktyki zarządzania grupami  spółek, gdzie z założenia członkowie zarządów i rad nadzorczych mają znać prawo. Nowe regulacje takiego założenia nie podtrzymują.  Ma powstać wielotorowość  w stosowaniu prawa, znaczna część problemów holdingowych będzie rozwiązywana przy pomocy instrumentów  nie tylko  prawa spółek i prawa cywilnego, ale też prawa administracyjnego i karnego, co może doprowadzić do dodatkowych problemów na niższych poziomach zarządzania grup. Problem przeregulowania i nadmiernego formalizmu, pozwoli szczeblom wyższym na  znaczącą dowolność w sprawowaniu nadzoru przez  rady nadzorcze spółek dominujących nad realizacją zadań przez spółki zależne.  Regulacje  prawa holdingowego mają rzekomo zapewnić  skuteczny nadzór nad instytucjami finansowymi,  co będzie zależało od woli samych zainteresowanych, a to oznacza, że na wyższych szczeblach mogą one być  wykorzystywane do ochrony  interesów członków zarządów i rad nadzorczych, oraz przypisywania odpowiedzialności niższym szczeblom zarządzania grup spółek.  Niezależnie od ostatecznej wersji proponowanych zmian, ich intencje są dość widoczne, choć w zamęcie wielosłowia, nie zawsze łatwe do identyfikacji.

 

 

Ireneusz Łazarski

Biegły rewident

Absolwent ekonomii i finansów

Georgetown Univ. Washington DC.

 

 

ireneusz-lazarski-biuro-rachunkowe-lazarski

Glapiński i  jego nieprzebrane ilości pieniędzy!

Glapiński i  jego nieprzebrane ilości pieniędzy!

 

Mamy nieprzebrane ilości pieniędzy! – ogłosił ponad rok temu  prezes NBP Adam Glapiński.  I wszystko wskazuje, że nie żartował  i że coraz bardziej ma rację, co stanowczo kilka dni temu potwierdził: jako najprężniej rozwijająca się gospodarka, mamy pieniędzy jeszcze więcej, więc możemy je pożyczać całemu światu! I poradzimy sobie nawet bez judaszowych EURO!  To dobra wiadomość dla wszystkich dobrą zmianę miłujących, szczególnie, że w najnowszej historii mamy w „tem temacie” godne naśladowania wzorce. Niejaki Rober Mugabe, przy wsparciu amerykańskiego dolara, przejął władzę w Zimbabwe (byłej Rodezji-  najbogatszym naonczas kraju Afryki) i przekonał się, że o bogactwie decyduje liczba dolarów. Po kilku latach śmiałych i postępowych reform, Amerykanie  przykręcili kurek, więc z braku amerykańskich, ów przywódca ustanowił własnego dolara, którego mógł produkować „nieprzebrane ilości”. Po znacjonalizowaniu majątków rolnych i fabryk, była to jedyna wydajna produkcja w kraju, co potwierdzają dane: w 2006 r. 1 jankeski dolec wart był już 250 mln , wkrótce 40 mld, pod koniec 2008 roku 510 mld, a w 2009 r. ponad miliard miliardów (1 i 18 zer)  mugabeańskich baksów, po czym wycofano je  z obiegu i na kilka  lat wprowadzono  apiać dolara USA. Ponieważ obcej waluty było znowu mało a  kraj zbiedniał, powrócono do własnej, której można mieć  dużo.  „Nie ma to jak własna waluta, dzięki której rozwijamy się niezwykle szybko”, rzekł był prezes NBP, bo oprócz możliwości, które twórczo zaimplementował ów afrykański myśliciel, ukazuje  nam  problem, jaki napotkamy, jeśli wprowadzimy EURO. Wówczas przestalibyśmy się rozwijać, bo  Prezes NBP wie, że z podażą  ojro byłyby niełatwo. A ze złotówkami problemu nie ma, więc dzięki tej, coraz bardziej gumowej jednostce miary,  w ostatnich 6 latach staliśmy się  bogatsi o 60%, bo o tyle wzrosła podaż (czytaj produkcja), pieniądza.  Choć do osiągnięć sławetnego Mugabe jeszcze daleko, to prezes NBP i jego mocodawcy nie powiedzieli przecież ostatniego słowa.

Wydawało się, że więcej niedorzeczności nie da się już sformułować, a jednak…!  Przytoczmy też odkrywcze tezy niektórych naukowców, także rektorów szkół ekonomicznych, a ostatnio  dr. Krzysztofa Kalickiego  typu: „lobby frankowe insynuuje bankom, że na rynku tworzyły iluzje”, że „banki nie czerpały korzyści finansowych ze zmiany kursu walutowego” oraz,  że „wzrost obciążeń klientów nie miał istotnego wpływu na dochody banków, gdyż (…) miały one domknięte pozycje walutowe”.  Ów autor   przytacza też  stanowisko KNF  oraz NBP przedłożone Sądowi Najwyższemu, które  ma potwierdzać jego tezę o domykaniu pozycji. Ale nie wspomina  skąd  w polskich bankach owe pozycje walutowe się wzięły, czyim kosztem  zostały utworzone a teraz  domykane! Więc niezależnie od tego co stanowi prawo –  co bank naliczył, to mu się należy! Mamy potwierdzenie, że interes władz i instytucji jej towarzyszących  jest ważniejszy  niż prawo jednostki!  Bo przecież władze robią wszystko dla dobra kraju i ludu pracującego, dbają  o kondycję systemu bankowego,  budżetu,  nowego polskiego ładu, przyrostu PKB, a nawet jakiegoś poszanowania zasad gospodarki rynkowej. Inni zaś, czyli owe jednostki, wykazują brak  szacunku dla porządku ekonomicznego i społecznego. Tak m.in. prezes NBP o  problemach banków związanych z koniecznością korekty zysków frankowych banków, już zrealizowanych i przyszłych.  A jest o co walczyć, bo korekta owych zysków oznacza, że banki utraciłyby kilkaset mld PLN  potencjału kredytowego!

Sprawa tych pseudowalutowych kredytów  wydaje się nie mieć związku z obecną   polityką finansową, ale czyż nie jest pouczającym przykład, że w okresie boomu kredytowego bankom udało się  za pomocą instrumentów pochodnych, czyli z niczego, wykreować  ponad 100 miliardów  szwajcarskiej waluty, na co ani nadzór, ani jakiekolwiek służby kontrolne/rewizyjne nie zwróciły uwagi. Dla porównania – w tym samym czasie Szwajcarzy (lata 2005-2008) zwiększyli podaż swojej waluty o ok. 60 mld.  No więc skoro można było wytworzyć 100 mld CHF, to czemuż nie więcej? Tyle, że z walutą obcą sprawa się rypła, bo doniesiono do TSUE, a ten przypomniał, że banki nie mogą bezkarnie doić swoich klientów, oraz że  ustanowionych  praw  należałoby przestrzegać.   Ale przecież podobny, nawet mniej skomplikowany mechanizm,  można skonstruować  z udziałem waluty rodzimej.  Ważne przy tym by ustalić, kto za to zapłaci. W przypadku szwajcarów, płacili kredytobiorcy,   ale przy  produkcji  złotówek,  sprawa jest  bardziej sprawiedliwa, bo zapłacą wszyscy,  co nie powinno  wzbudzać w narodzie kolejnych antagonizmów.  „Przecież inflacja to same korzyści” – stwierdził niedawno  prezes Glapiński w imieniu rządzących. I ma rację – dla rządzących same korzyści, natomiast wszyscy inni stracą, ale to prezesa NBP niezbyt obchodzi.  Społeczeństwu zaś, czytaj: ciemnemu ludowi,  na wszelki wypadek ogłosił: ”projekcja wskazuje, że inflacja się obniży, do czego się przyczyni wygaśnięcie lub osłabienie wielu czynników podażowych i regulacyjnych”. Tak powiedział w lipcu br., a prowadzący wywiad  nie ośmielił się  już dopytać:  cóż  to za czynniki podażowe/kosztowe  miałyby osłabić inflację w dającej się przewidzieć przyszłości? 

Odpowiedzi mógłby udzielić  przeciętnie zdolny  licealista, przedsiębiorca, a nawet  handlarka pietruszką, dopytując: jakież to  koszty wytworzenia wkrótce się  obniżą? Albo jakiż to  czynnik regulacyjny  miałby ułatwić działalność przedsiębiorcom?  Może prezesowi  chodzi o przywrócenie urzędowego ustalania cen albo marż?  Wspomniał też o  ciekawej  inicjatywie  prezydenta Dudy,  która zmierzała do  wprowadzenia obowiązku płatności gotówkowych (w domyśle zlotowych). Jeśli z inicjatywy Dudy, to chyba dlatego, że pod takim legislacyjnym potworkiem nikt inny nie chciał się podpisać!  Przypomnijmy –  Konstytucja stanowi, że walutą jest PLN, natomiast prawo cywilne dopuszcza regulowanie zobowiązań także w innych walutach.  To skłania do podejrzeń, że sam prezes nie bardzo ufa złotemu, i stąd przymus obrotu złotymi,  by  zapobiec ucieczce w waluty obce (?).  A po drugie – należy zawczasu przedsiębrać kroki  w celu wykluczenia przejawów oswajania, a nawet panoszenia się w Polsce Euro jako waluty  politycznie niepoprawnej.  Każdy student ekonomii odpowie bez namysłu, że  na wygaśnięcie lub osłabienie czynników podażowych oraz regulacyjnych  inflacji można liczyć  wtedy, gdy gospodarką zarządzać będą  fachowcy.

Cały wywiad i liczne wypowiedzi  prezesa Glapińskiego o inflacjach, wzrostach  PKB,  projekcjach, strategiach, ożywieniu,  to  słownictwo„ polskiego ładu”, czyli  ściema mająca przykryć prawdziwe  cele i problemy polityki pieniężnej. A należałoby dopytać:  co szef NBP zamierza zrobić z ponad 30% nawisem inflacyjnym narosłym w latach 2016-2020, albo rosnącym długiem publicznym? Jak zamierza chronić oszczędności Polaków? Czy ludzie stali się bogatsi aż o  60%, bo tyle w owych latach przybyło pieniędzy (M3)?    Można zgodzić się z prezesem, że: „decyzjami dotyczącymi polityki pieniężnej nie obniżymy tegorocznej inflacji”  A  to dlatego, że  nie chcemy, bo jak twierdzi dalej: „My podejmujemy decyzje dotyczące polityki pieniężnej, mając na uwadze tylko i wyłącznie dobro naszej polskiej gospodarki. Po to mamy własną walutę, aby móc prowadzić autonomiczną politykę pieniężną tak, aby jak najlepiej służyła ona Polakom”. I tak właśnie działamy”.  No i służy Polakom,  bo rządzący to przecież Polacy, a im trudno byłoby rządzić przy braku pieniędzy.  I cóż z tego, że art. 3. 1. Ustawy o NBP stanowi, że podstawowym celem działalności NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen,  a wspieranie  polityki gospodarczej rządu wtedy, gdy nie ogranicza to podstawowego celu NBP.  Albo że Konstytucja w art.  Art. 227 stanowi, iż NBP odpowiada za wartość polskiego pieniądza, co obejmuje też ochronę oszczędności obywateli. Nie wymienia natomiast wspierania gospodarki, jako  zadania NBP, bo to należy do kompetencji rządu. Wygląda na to, że każda instytucja, niezależnie od przypisanych jej prawem zadań/ prerogatyw, rozdziału kompetencji,   ma na celu wyłącznie wspieranie aktualnie rządzących, a NBP – zapewnienie władzy nieograniczonego dostępu do pieniędzy!

Zasadne będzie przypomnieć, że stabilność cen jest jednym z fundamentów długofalowego rozwoju gospodarki, natomiast  inflacja szkodzi wszystkim, z wyjątkiem  rządzących, bo zapewnia im większy udział przy „dzieleniu tortu”. Niska inflacja  i stabilna wartość pieniądza są dobrem społecznym, więc najlepszym wkładem, jaki polityka Glapińskiego mogłaby wnieść w rozwój gospodarczy byłoby utrzymanie stabilności cen. Nie da się budować gospodarki  na słabnącym gumowym pieniądzu, a z  mnogości banknotów nie rodzi się dobrobyt, o czym przykład na wstępie, i co przerabialiśmy sami w niedawnej przeszłości.  Warto wspomnieć też, że zarówno Konstytucja, jak i ustawa o NBP, zapewniają bankowi  centralnemu  niezależność, by oprzeć się naciskom politycznym i zwiększaniu popytu kosztem stabilności finansowej. Nie wydaje się, aby prezes NBP  z owej niezależności  korzystał. Niestety, realizując politykę pieniężną w interesie społeczeństwa, należałoby rządzącym od czasu do czasu się sprzeciwić, postawić przewidziane prawem granice, bowiem interesy rządzących i rządzonych nie zawsze są zbieżne.

Swoją wypowiedzią, iż „w żaden sposób decyzjami dotyczącymi polityki pieniężnej nie obniżymy inflacji, która ma w większości zewnętrzne przyczyny, a jej zacieśnieniem moglibyśmy osłabić dopiero co rozpoczęte ożywienie”  – prezes Glapiński potwierdza, że z inflacją walczyć nie zamierza!  Inflacja nie spędza mu snu z powiek, bo jeszcze w lipcu  orzekł, że w najbliższych dwóch latach ma pozostać na poziomie 2,5%. Problem raz ogłoszony na konferencji prasowej uważa się za rozwiązany; z tego wzorca działań rządu, prezes NBP ochoczo korzysta. A ponieważ  rzeczywistość wygląda inaczej, wytłumaczeniem wysokiej  inflacji są oczywiście czynniki zewnętrzne, Unia Europejska, opozycja a nawet  pandemia!. A my cóż- już dziś widać, że inflacja przekracza 6%, a luka inflacyjna, czyli nadwyżka wytworzonych pieniędzy ponad wzrost PKB  zastraszająco rośnie, czego prezes NBP  nie raczy dostrzegać. Nie obchodzi go stabilność pieniądza, ani  trwałość oszczędności obywateli. Ważniejszy jest cel doraźny polityków, który ma realizować jako priorytet,   nawet jeśli  ani ustawa ani Konstytucja, pośród głównych obszarów działania NBP celu takiego  nie wymieniają. Rządzącym pieniędzy ma starczyć na wszystko! Przedwojenny poeta, któremu przyszło zmagać się rozterkami i prozą  ówczesnego życia,  napisał był:

Już mnie nic nie podnieca, Rubens ani Tycjan,

Tylko ciągle mam żal do prawiecznych Fenicjan,

Którym się kiedyś pieniądze wynaleźć udało!

Wynaleźli – to dobrze! Ale czemu tak mało?

Poeta ów, mimo swojej elokwencji, nie przewidział, że ten trwający trzy millenia chroniczny  niedobór, zostanie  łatwo rozwiązany dzięki współczesnym myślicielom jak Robert Mugabe, czy prezes Glapiński! Niestety, nie dożył świetlanej przyszłości opisanej w programie „Nowy Ład”, bo ten stary ład, wymyślony jeszcze przez Fenicjan, z  ciągłym deficytem pieniądza, nikomu nie służył.

 

Ireneusz Łazarski prawnik, biegły rewident,

 absolwent ekonomii i finansów,

Georgetown University, Washington D.C

 

Load More